(Xây dựng) - Bảo trì, bảo hành công trình xây dựng là tập hợp các công việc nhằm bảo đảm và duy trì sự làm việc bình thường, an toàn của công trình theo quy định của thiết kế trong quá trình khai thác sử dụng. Do vậy, công tác này được coi là một trong những khâu đặc biệt quan trọng nhằm bảo đảm chất lượng, tăng cường độ bền của công trình cũng như giảm thiểu chi phí vận hành.

Trên thực tế, có rất nhiều công trình sau một thời gian xây dựng và sử dụng thì xảy ra tình trạng xuống cấp, rạn nứt, hư hỏng làm ảnh hưởng đến mỹ quan, sự an toàn cho người sử dụng. Vì vậy, xác định trách nhiệm của cá nhân, tổ chức thi công công trình nhằm khắc phục, sửa chữa (hay còn gọi là bảo hành) công trình xây dựng là điều cần thiết.

Chậm bố trí được kinh phí bảo dưỡng, bảo trì

Thực tế đã cho thấy, trong quá trình vận hành và đi vào sử dụng, các công trình xây dựng cũng như công trình dân dụng, công trình công nghiệp, công trình giao thông, công trình nông nghiệp và phát triển nông thôn, công trình hạ tầng kỹ thuật… nếu không được duy tu, bảo dưỡng sẽ dẫn đến hao mòn và xuống cấp, gây ảnh hưởng đến chất lượng công trình.

Bên trong hoang vắng của một công trình thi đấu thể thao.

Đối với những công trình vốn Nhà nước, công tác bảo trì luôn bị lơ là, khiến cho rất nhiều công trình mới đưa vào sử dụng đã xuống cấp trầm trọng. Vừa qua, trên báo chí có phản ánh nhà thi đấu Trung tâm Thể thao Thừa Thiên Huế (số 1, đường Hà Huy Tập) được tỉnh Thừa Thiên Huế xây dựng từ năm 2004, nhằm phục vụ cho Đại hội Thể dục thể thao toàn quốc tại Huế. Đây là nơi có thể tổ chức nhiều sự kiện thể dục - thể thao lớn, mang tầm quốc gia và quốc tế. Nhà thi đấu này được xem là một trong những biểu trưng của nền thể dục thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế. Tuy nhiên, theo thời gian, nhiều hạng mục của công trình này đang xuống cấp, nhất là mái lợp bị thấm dột khá nặng nề, nền sân trong nhà thi đấu bị hư hỏng.

Ban Văn hóa – Xã hội HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế đã làm việc với Trung tâm Thể thao tỉnh cũng như đơn vị chủ quản là Sở Văn hóa và Thể thao về sự việc. Và kết quả nhận được vẫn là chưa có kinh phí bảo trì, do điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh còn khó khăn, trong khi phải dành nguồn lực để đầu tư nhiều công trình, dự án thiết thực hơn nên chưa thể bố trí nguồn kinh phí để sửa chữa nhà thi đấu.

Chất lượng xuống cấp của Bệnh viện Đa khoa Bắc Kạn (ảnh Dân Việt).

Ở một công trình Bệnh viện Đa khoa lớn như tỉnh Bắc Kạn với giá trị đầu tư lên tới xấp xỉ 1.000 tỷ đồng mới được khánh thành và đi vào sử dụng có hơn 2 năm nhưng đang xuống cấp nhanh chóng. Đại diện lãnh đạo Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Kạn cho rằng, việc xuống cấp diễn ra đã lâu, ở nhiều vị trí. Nghiêm trọng nhất là khu nhà C (nhà điều trị số 1), mái nhà bị nứt khiến dột khắp nơi. Bệnh viện cũng đề nghị tỉnh cho sửa chữa từ đầu 2019. Nếu không sớm khắc phục sẽ gây khó khăn trong điều trị bệnh nhân, không đảm bảo điều kiện làm việc.

Đối với nhiều công trình giao thông đang trong thời gian bảo hành, nhiều tuyến đường xuất hiện nhiều ổ voi, ổ gà, sống trâu, lún nứt nghiêm trọng, gây nguy hiểm cho việc giao thông, nhưng việc khắc phục sửa chữa lại rất chậm chễ, hoặc chắp vá gây mất mỹ quan. Trong khi đó, nhiều công trình hết hạn bảo hành, thì công tác bảo trì còn nhiều bất cập.

Nhiều công trình giao thông xuống cấp trong quá trình sử dụng.

Trả lời trên báo chí về vấn đề bảo trì đường cao tốc, GS Vũ Đình Phụng - Trưởng khoa Công trình giao thông, trường Đại học Thủy lợi cho rằng, đến nay đã có hàng trăm km cao tốc được đưa vào khai thác, sử dụng, nhưng vẫn chưa có tiêu chuẩn quản lý, khai thác và bảo trì cao tốc là một thiếu sót lớn. Không có tiêu chuẩn khai thác thì người ta sẽ quản lý khai thác không theo một tính pháp lý chặt chẽ.

Thừa nhận thực tế này, ông Bùi Đình Tuấn - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Vận hành và bảo trì đường cao tốc Việt Nam cho rằng, do thiếu tiêu chuẩn quản lý và khai thác cao tốc nên bản thân đơn vị này cũng đang gặp vướng mắc khi lập dự toán cho việc khai thác, bảo trì cao tốc. Chẳng hạn, việc lập dự toán chi phí tuần hành trên cao tốc cũng thiếu sự nhất quán, lúc được duyệt, lúc không, khiến doanh nghiệp luôn bị động.

Vẫn còn tình trạng “sống chết mặc bay”

Không chỉ diễn ra với những công trình dân dụng, nhiều chung cư tái định cư ở Hà Nội hiện nay cũng rơi vào tình trạng dở khóc dở cười trong việc quản lý, sử dụng, vận hành. Đó là tình trạng sụt lún, hư hỏng kéo dài, hệ thống phòng cháy, chữa cháy tê liệt...

Các chuyên gia xây dựng cho rằng, các chung cư tái định cư của Hà Nội rất khó chấp nhận về chất lượng công trình xây dựng và quản lý đô thị. Bởi lẽ các từ tòa nhà tái định cư mới được đưa vào sử dụng khoảng từ 5 - 8 năm nhưng đã hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Các hạng mục như hệ thống cấp, thoát nước, trần nhà, tường thấm dột, khu vệ sinh ứ tắc, gạch lát bong tróc... đều xuống cấp. Điều đáng nói ở đây là dân kiến nghị sửa chữa nhưng không được cơ quan, ban ngành nào quan tâm xử lý. Nhiều khu tái định cư người dân phải chịu đựng cả chục năm trời.

Chung cư tái định cư bị người dân sợ hãi vì sự xuống cấp trầm trọng.

Trước thực trạng trên, đại diện Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội (đơn vị được giao quản lý, vận hành nhà tái định cư) cho rằng, do bất cập về chính sách đến thực tế. Hơn nữa, nhiều hạng mục không nằm trong danh sách được hỗ trợ, sửa chữa theo Nghị định 99 của Chính phủ. Theo Nghị định 99 của Chính phủ hướng dẫn Luật Nhà ở, 6 hạng mục được bảo trì là thang máy, máy bơm nước sinh hoạt, hệ thống phòng cháy chữa cháy, máy phát điện, hệ thống chống sét, mặt ngoài tòa nhà. Công ty chỉ có trách nhiệm tập hợp ý kiến, nguyện vọng của các hộ dân kèm theo dự toán để báo cáo Sở Xây dựng xem xét quyết định. Nhiều hạng mục cần sửa chữa vượt quá thẩm quyền của Công ty.

KTS Nguyễn Văn Thanh - Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, đối với vấn đề sử dụng nguồn quỹ bảo trì nhà chung cư, khi công trình hết thời hạn bảo hành, nếu cần sửa chữa thì người dân sẽ tự cùng nhau góp tiền vào để phục vụ bảo trì, sửa chữa. Nếu chủ đầu tư hoặc đơn vị vận hành đủ uy tín để cư dân tin tưởng thì người dân có thể đóng tiền phí bảo trì giao cho đơn vị đó, mức phí có thể thấp hơn mức quy định chung là 2%.

Nhếch nhác chung cư cũ.

Còn với các chung cư mới xây những năm gần đây của các nhà đầu tư cá nhân, khi mà chất lượng được chủ đầu tư cam kết, nhà thầu bảo hành theo thời hạn… thì câu chuyện về quản lý phí bảo trì giữa ban quản lý (đại diện chủ đầu tư) và ban quản trị (đại diện cư dân) vẫn cứ dùng dằng chưa phân định rõ ràng.

Ai là người chịu trách nhiệm?

Thực trạng hiện nay có nhiều chung cư cũ, biệt thự cũ hoặc các công trình khác như hồ, đập thủy lợi hoặc cầu đường xuống cấp, tuy nhiên chi phí bảo trì, bảo hành, sửa chữa đang gặp khó khăn. Trách nhiệm bảo hành đã được quy định đầy đủ nhưng chế tài chưa rõ ràng. Vậy, đơn vị nào sẽ phải chịu trách nhiệm bảo trì công trình khi hết hạn bảo hành, nhằm đảm bảo tuổi thọ công trình và an toàn cho người sử dụng? Việc chậm chễ bảo trì thì sẽ có những chế tài xử phạt như thế nào? Việc phân định nguồn vốn ra sao?

Công tác sửa chữa đường cao tốc

Căn cứ theo quy định tại Luật Xây dựng năm 2014, Nghị định số 46/2015/NĐ-CP bảo hành công trình xây dựng, yêu cầu được đặt ra đối với từng chủ thể và đối tượng tham gia xây dựng, phát triển công trình xây dựng đó. Theo đó: Đối với việc thi công các công trình xây dựng thì nhà thầu thi công xây dựng sẽ phải chịu trách nhiệm bảo hành theo từng yêu cầu của hạng mục xây dựng, công trình xây dựng như khắc phục hoặc sửa chữa công trình xây dựng. Đối với việc cung ứng thiết bị công trình, thiết bị công nghệ thì trách nhiệm bảo hành công trình thuộc về nhà thầu cung ứng thiết bị với các yêu cầu như thay thế thiết bị bị hư hỏng hoặc thiết bị có khiếm khuyết mà do có lỗi của nhà thầu cung ứng thiết bị công trình, thiết bị công nghệ gây ra.

Trường hợp bảo hành công trình xây dựng là nhà ở thì tùy theo mức độ, nhà thầu sẽ phải tiền hành sửa chữa, khắc phục chi tiết các hư hỏng ở phần khung, cột, dầm, sàn, tường, trần, mái, sân thượng, cầu thang bộ… và các hạng mục xây dựng khác trong thỏa thuận hợp đồng.

Thời gian bảo hành, nâng cấp, cải tạo từng hạng mục công trình, công trình xây dựng mới được quy định chi tiết tại Nghị định số 46/2015/NĐ-CP về quản lý chất lượng, bảo trì công trình xây dựng và được tính từ khi chủ đầu tư tổ chức nghiệm thu hoàn thành hạng mục công trình, công trình xây dựng. Tùy thuộc vào việc phân loại cấp hạng mục công trình, công trình xây dựng mà thời hạn bảo hành được quy định khác nhau.

Theo quy định, kinh phí bảo trì công trình xây dựng được hình thành từ các nguồn sau đây: Ngân sách Nhà nước (ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương) phân bổ hàng năm đối với dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Nguồn thu phí sử dụng công trình xây dựng ngoài ngân sách nhà nước. Nguồn vốn của chủ đầu tư, chủ sở hữu đối với các công trình kinh doanh. Nguồn đóng góp và huy động của các tổ chức, cá nhân. Các nguồn vốn hợp pháp khác.