(Xây dựng) - Năm 2023, lần đầu tiên Việt Nam bán được 10,3 triệu tín chỉ carbon rừng, thu về 1.200 tỷ đồng. Vấn đề này mới đây đã được các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) thảo luận tại hội trường phiên họp toàn thể về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KTXH) và ngân sách Nhà nước năm 2023.

Các ĐBQH khuyến nghị phát triển thị trường tín chỉ carbon càng sớm càng tốt.

Cần có kế hoạch rõ ràng để giảm phát thải KNK và tham gia tích cực vào thị trường tín chỉ carbon

Đại biểu Trần Hoàng Ngân – Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, thế giới cũng yêu cầu hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam phải đảm bảo tiêu chí xanh cho nên chúng ta phải hỗ trợ cho doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi xanh, sử dụng năng lượng sạch, nguyên liệu sạch.

“Chúng ta phải phát triển thị trường tín chỉ carbon càng sớm càng tốt và trong đó quan tâm đến tín chỉ carbon ở khu vực nông nghiệp là thế mạnh của Việt Nam để giúp người nông dân có được lợi nhuận kép, vừa là lợi nhuận của sản phẩm nông nghiệp, vừa là lợi nhuận từ tín chỉ carbon” – Đại biểu Trần Hoàng Ngân.

Làm rõ thêm tại sao Việt Nam cần phải quan tâm đến giảm phát thải khí nhà kính (KNK) và giao dịch tín chỉ carbon, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, đại biểu Nguyễn Thị Lan – Đoàn ĐBQH Thành phố Hà Nội nhận định, nông nghiệp Việt Nam có vai trò rất quan trọng, là lợi thế, là trụ đỡ của nền kinh tế. Giá trị xuất khẩu nông sản Việt Nam đạt khoảng 54 tỷ đô trong năm 2023, đã đóng góp quan trọng đối với nền kinh tế nông nghiệp của đất nước.

Theo thống kê, nông nghiệp là ngành tạo ra phát thải lớn khoảng 100 triệu tấn CO2 quy đổi và chiếm khoảng 30% tổng lượng phát thải KNK của Việt Nam, trong đó chủ yếu từ ngành trồng lúa chiếm 50%, chăn nuôi phát thải 19%, quản lý đất và sử dụng phân bón chiếm 13% còn lại là xử lý phế phụ phẩm nông nghiệp.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan chia sẻ, trong thời gian vừa qua, để thực hiện cuộc cách mạng xanh toàn cầu và thực hiện cam kết Net zero về phát thải KNK, nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có nhiều nước được coi là thị trường xuất khẩu nông sản của Việt Nam đã xây dựng các hàng rào kỹ thuật giảm phát thải KNK và thuế carbon hướng tới phát triển xanh bền vững. Khoảng 30 nước trên thế giới đã triển khai tính thuế carbon.

Cụ thể, từ tháng 1/2025, Việt Nam xuất khẩu nông sản vào một số thị trường cần chứng minh hàng hóa đó không xuất phát từ việc phá rừng. Từ tháng 1/2026, hàng rào kỹ thuật về phát thải carbon sẽ được áp dụng ở một số thị trường quốc tế của nông sản Việt Nam.

“Đây là một thách thức rất lớn đối với nhiều quốc gia, đặc biệt là đối với Việt Nam và đối với các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam. Nếu chúng ta không có kế hoạch và các hành động cụ thể đối với việc phát triển sản xuất nông sản xuất khẩu gắn với giảm phát thải KNK thì nông sản Việt Nam khi xuất khẩu sẽ bị tính thêm thuế carbon của các nước. Điều này sẽ làm gia tăng giá xuất khẩu, mất lợi thế cạnh tranh của nông sản Việt Nam, nhất là trong bối cảnh hiện nay nhiều quốc gia đã xây dựng hàng rào biên giới về carbon”- đại biểu Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

Theo đại biểu, mặc dù có những thách thức như vậy, nhưng nếu Việt Nam quan tâm sớm, đúng hướng, làm một cách hiệu quả, đồng bộ, có chiến lược, có kế hoạch rõ ràng để giảm phát thải KNK, tham gia tích cực vào thị trường tín chỉ carbon thì có thể phát huy lợi thế quốc gia nông nghiệp, tăng vị thế cạnh tranh của nông sản Việt Nam, mang lại giá trị gia tăng cao trong sản xuất nông nghiệp và thu tiền từ tín chỉ carbon.

“Tôi đánh giá cao hành động của Chính phủ đã cam kết tham gia vào cuộc Cách mạng xanh cùng với các nước trên thế giới tại COP26 và COP28 và đã sẵn sàng tham gia thị trường carbon” – đại biểu Nguyễn Thị Lan chia sẻ.

Việt Nam đã xây dựng Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ đã có các quy định về biện pháp giảm phát thải KNK và thiết lập thị trường giấy phép khí carbon. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã phê duyệt Kế hoạch giảm phát thải KNK ngành Nông nghiệp và phát triển nông thôn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050…

Đại biểu cũng đặc biệt đánh giá cao Đề án "Phát triển bền vững một triệu hec-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030". Đề án có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế tại COP26 và COP28 về phát thải KNK.

Việt Nam có thể sẽ thiệt thòi nếu không khẩn trương lập thị trường tín chỉ carbon bắt buộc

Để giúp người dân hiểu sâu sắc về giá trị to lớn cũng như thách thức của việc giảm phát thải KNK và thị trường carbon và để có thể thực hiện được cam kết của Việt Nam tại COP26 và COP28, đại biểu Nguyễn Thị Lan kiến nghị.

Một là, cần tuyên truyền sâu rộng tầm quan trọng của việc giảm phát thải KNK và thị trường carbon. Giao các trường đại học, học viện xây dựng các chương trình đào tạo, nâng cao nhận thức, cung cấp các kiến thức cơ bản về giảm phát thải KNK và thị trường carbon cho người dân, doanh nghiệp, hợp tác xã; giảng dạy cho sinh viên đại học và học sinh phổ thông.

Hai là, nghiên cứu sâu sắc tác động của quy định thị trường carbon của một số quốc gia đến việc xuất khẩu nông sản Việt Nam khi quy định này được áp dụng từ tháng 1/2026, từ đó đưa ra các giải pháp ứng phó phù hợp, hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp.

Ba là, xây dựng chương trình nghiên cứu khoa học, xây dựng các chính sách hấp dẫn, cụ thể, thiết thực để khuyến khích người dân, doanh nghiệp tích cực tham gia vào thị trường carbon, vừa để phát triển bền vững, vừa làm gia tăng giá trị của ngành Nông nghiệp trên cơ sở tham khảo các bài học của các quốc gia EU, Hà Lan, Hoa Kỳ, Nhật Bản.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân – Đoàn ĐBQH Bình Dương thì bày tỏ rất phấn khởi là Việt Nam thu được 51,5 triệu USD về tín chỉ carbon. Nhưng đại biểu cũng phân tích, đây là trong thị trường tự nguyện, nếu Việt Nam không khẩn trương lập thị trường bắt buộc thì giá carbon trên thị trường tự nguyện hiện nay đang rất thấp, chỉ còn 10 USD. Trong đó, thị trường tự bắt buộc có thể là 40, 50, 60 USD, thậm chí Cơ chế tín chỉ chung JCM của EU có thể lên tới 110 USD.

Thực tế nói trên khiến Việt Nam có thể sẽ thiệt thòi, đại biểu Nguyễn Quang Huân nhận định.