(Xây dựng) – Thanh tra Chính phủ vừa công bố Kết luận thanh tra liên quan đến việc quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2011-2018. Theo Thanh tra Chính phủ, các dự án sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường trong đó có nhiều dự án khu du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng chậm tiến độ.

Nhiều cá nhân, doanh nghiệp vô tư hạ đồi, khai thác đất rừng đem bán kiếm lời (Ảnh: Báo Tài nguyên&Môi trường).

Tại Thông báo Kết luận thanh tra số 356/TB-TTCP ngày 4/3/2021, Thanh tra Chính phủ đã nêu rõ những bất cập, tồn tại trong việc quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2011-2018.

Nhiều diện tích đất bị chuyển mục đích sử dụng hoặc chuyển nhượng trái phép

Theo đó, quá trình quản lý, sử dụng đất của các nông lâm trường, trải qua nhiều lần thay đổi pháp luật quản lý đất đai và các quy định, chính sách đất đai, nhưng việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn, tổ chức thực hiện của các Bộ, ngành còn chậm, chưa đồng bộ; tính ổn định của văn bản chưa cao, nhiều nội dung tại các Nghị định, Thông tư thường xuyên sửa đổi, bổ sung, ít nhiều gây khó khăn trong việc triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó, việc quy hoạch, sắp xếp và quản lý các điểm dân cư trong vùng đất, rừng đã giao cho các nông lâm trường quản lý còn lỏng lẻo và bị động; công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đất đai chưa được triển khai đồng đều ở các khu vực, nhiều nơi còn mang tính hình thức, kém hiệu quả, nhất là các vùng sâu, vùng xa, vùng có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đây chính là địa bàn của phần lớn các nông, lâm trường.

Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về đất đai tại các nông, lâm trường thời gian gần đây đã được thực hiện; tuy nhiên việc phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm trong quản lý, sử dụng đất tại một số nông lâm trường của cơ quan chức năng tỉnh Hòa Bình có lúc còn hạn chế; vẫn còn tình trạng nông lâm trường sử dụng đất không đúng mục đích, cho thuê, khoán không mang lại hiệu quả, nhưng việc phát hiện, xử lý còn chưa kịp thời, thiếu kiên quyết. Việc thu hồi đất chưa sử dụng, đất sử dụng không hiệu quả để bàn giao cho địa phương bố trí đất ở, đất sản xuất, thực hiện quy hoạch hoặc giao cho các tổ chức, cá nhân khác sử dụng còn lúng túng.

Chất lượng công tác kiểm tra, giải quyết tranh chấp, xử lý vi phạm pháp luật của các nông lâm trường vẫn còn hạn chế, chưa kịp thời, chưa chủ động phát hiện các vấn đề, vi phạm trong quản lý, sử dụng đất đai của các nông lâm trường, trong khi tình hình quản lý, sử dụng đất đai tại các nông lâm trường có nhiều biến động và diễn biến phức tạp; có nơi tình trạng tranh chấp, lấn chiếm đất đai tồn tại nhiều năm, nhưng không được giải quyết dứt điểm, ảnh hưởng xấu đến sản xuất, kinh doanh của đơn vị và tình hình xã hội của địa phương….Trách nhiệm thuộc về các Công ty TNHH đang quản lý và sử dụng đất nông lâm trường, Ban quản lý rừng phòng hộ Sông Đà. Trách nhiệm liên quan công tác quản lý nhà nước thuộc về Ban chỉ đạo sắp xếp, đổi mới và phát triển nông, lâm trường quốc doanh tỉnh Hòa Bình, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND các huyện trên địa bàn nơi có đất nông lâm trường, trách nhiệm chung thuộc về UBND tỉnh Hòa Bình.

Kết quả sắp xếp, chuyển đổi mô hình quản lý, quản trị doanh nghiệp vẫn còn hình thức. Đến nay, cơ bản các công ty nông, lâm nghiệp đã được UBND tỉnh quyết định cho thuê đất theo quy định. Tuy nhiên, phần diện tích đất các nông lâm trường kê khai để tính tiền thuê đất, tiền sử dụng đất chủ yếu là diện tích đất phi nông nghiệp, đất xây dựng trụ sở, diện tích này chiếm một phần rất nhỏ so với tổng diện tích đất phải chuyển sang hình thức thuê đất, hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất.

Tại các đơn vị sau chuyển đổi, công tác quản lý đất đai vẫn còn lỏng lẻo, nên một phần diện tích đất trước đây nông lâm trường đã giao khoán cho người lao động đã bị chuyển mục đích sử dụng hoặc chuyển nhượng trái phép. Mặt khác, do thực hiện khoán trắng, nên khi thực hiện chuyển đổi, công tác quản lý đất đai, định hướng kế hoạch sản xuất, kinh doanh gặp khó khăn, không thu hồi được các diện tích khoán và đang sử dụng không đúng mục đích.

Việc giao khoán rừng, đất lâm nghiệp và đất sản xuất nông nghiệp đã nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp, như giao khoán không đúng đối tượng trực tiếp sản xuất nông lâm nghiệp. Nhiều nông lâm trường, nhất là những nơi khoán trắng, không quản lý chặt chẽ quá trình sử dụng đất sau khi giao khoán, để xảy ra tình trạng người nhận khoán đất của công ty nông lâm nghiệp tự do chuyển nhượng, mua bán hợp đồng giao khoán, chuyển mục đích sử dụng đất trái pháp luật, tự ý xây dựng nhà ở, công trình dịch vụ trên đất nhận khoán là phổ biến, nhất là đất vùng ven đô thị…Trách nhiệm thuộc các Công ty TNHH đang quản lý và sử dụng đất nông lâm trường, Ban quản lý rừng phòng hộ Sông Đà.

Dự án khu nghỉ ngơi vui chơi giải trí thung lũng Nữ Hoàng chậm tiến độ 2 năm 5 tháng.

Nhiều dự án chậm tiến độ

Cũng theo Kết luận Thanh tra, có nhiều dự án sử dụng đất có nguồn gốc đất từ nông, lâm trường đều trong tình trạng chậm tiến độ.

Cụ thể, đối với Dự án Khu du lịch sinh thái Hồ Ngọc tại thành phố Hòa Bình của Công ty Cổ phần Đại Phú Phát: Dự án đã giải phóng mặt bằng 16,82 ha/109ha (16%), chưa lập Quy hoạch chi tiết dự án, chưa đầu tư xây dựng, hiện đang trồng keo trong phạm vi đã giải phóng mặt bằng. Dự án chậm tiến độ 6 năm 5 tháng.

Đồ án quy hoạch phân khu tại thành phố Hòa Bình chậm triển khai, không phù hợp với quy định tại Khoản 2, Điều 14 Nghị định số 37/2010/NĐ-CP ngày 07/4/2010 của Chính phủ. Sở Xây dựng tỉnh Hoà Bình không kiểm tra việc lập quy hoạch chi tiết, việc đầu tư xây dựng hạ tầng khi chưa có quy hoạch chi tiết tại dự án trong nhiều năm (từ năm 2007 đến nay).

Tại Dự án Tổ hợp thể thao - văn hóa vui chơi giải trí, nghỉ dưỡng cao cấp, du lịch sinh thái kết hợp nuôi trồng thủy sản Đồng Tâm tại huyện Lạc Thủy của Công ty Cổ phần du lịch Đồng Tâm, do quy hoạch ba loại rừng được UBND tỉnh Hòa Bình phê duyệt điều chỉnh sau, nhiều diện tích đất thuộc dự án của công ty có quy hoạch là đất rừng phòng hộ. UBND tỉnh Hoà Bình đã có Quyết định phê duyệt nhiệm vụ điều chỉnh quy hoạch chi tiết 1/500 đối với dự án. Dự án hiện đang lập điều chỉnh quy hoạch chi tiết 1/500, chưa đầu tư xây dựng trên đất; chậm tiến độ 7 năm.

Dự án Khu nghỉ ngơi vui chơi giải trí thung lũng Nữ Hoàng tại huyện Lương Sơn của Công ty Cổ phần du lịch thung lũng Nữ Hoàng: Dự án đã giải phóng mặt bằng và nhận bàn giao mốc giới ngoài thực địa 67,8ha đất, còn khoảng 30ha/90 thửa của 65 hộ dân nằm xôi đỗ chưa giải phóng mặt bằng, nên gặp nhiều khó khăn cho việc triển khai thi công xây dựng; Chủ đầu tư đã xây dựng một số hạng mục hạ tầng kỹ thuật, hiện đang tổ chức lập điều chỉnh quy hoạch chi tiết. Dự án chậm tiến độ 02 năm 5 tháng.

Những việc này, Thanh tra Chính phủ kết luận: "Trách nhiệm chính thuộc về chủ đầu tư các dự án nêu trên; trách nhiệm liên quan thuộc các Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Xây dựng; trách nhiệm chung thuộc UBND tỉnh Hòa Bình".

Xem xét năng lực nhà đầu tư, xử lý thu hồi dự án đắp chiếu

Trên cơ sở kết luận thanh tra nêu trên, Tổng Thanh tra Chính phủ báo cáo, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Chủ tịch UBND tỉnh Hòa Bình: Chỉ đạo Sở, ngành và đơn vị liên quan kiểm tra, rà soát và chấn chỉnh, có biện pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế, vi phạm đã được nêu tại kết luận thanh tra này.

Lập bổ sung quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đối với diện tích đất do các công ty nông, lâm nghiệp và Ban quản lý rừng bàn giao về cho địa phương quản lý để làm căn cứ thực hiện thu hồi, giao đất, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để thiết lập hồ sơ quản lý. Quy định về việc xác định diện tích đất ở và đất nông nghiệp khi cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với diện tích đất do các hộ nông, lâm trường sử dụng diện tích đất lớn, nằm rải rác, không tập trung, không phù hợp quy hoạch để ổn định đời sống cho người dân.

Kiểm tra, rà soát các số liệu về diện tích biến động để làm rõ nguyên nhân, hoàn chỉnh hồ sơ về đất đai để lưu trữ theo quy định, xem xét trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện chức trách nhiệm vụ được giao.

Xác định rõ diện tích: Đất sông ngòi, mương, kênh thoát nước, đường giao thông nội bộ, khe suối cạn, đất thủy lợi, đất không sử dụng được nằm rải rác và xen kẹp trong diện tích mà các Công ty quản lý chưa được xác định rõ.

Tổ chức ký Hợp đồng thuê đất và thực hiện việc xác định giá thuê đất sản xuất nông, lâm nghiệp phù hợp đối với các Công ty TNHH sau khi chuyển đổi, sắp xếp, thu nộp ngân sách nhà nước theo quy định, tránh thất thu ngân sách nhà nước; rà soát, thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở đối với các hộ là công nhân nông, lâm trường đã được giao đất từ trước khi chuyển đổi, sắp xếp theo quy định.

Chỉ đạo cơ quan chức năng tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm cơ quan, đơn vị buông lỏng quản lý, sử dụng đất đai; tổ chức thực hiện xử lý sau thanh tra theo quy định pháp luật.

Chỉ đạo Công ty TNHH Cao Phong kiểm tra, rà soát và có biện pháp để hoàn chỉnh hồ sơ về đất đai trong quá trình biến động và diện tích chuyển trả địa phương, nhưng chưa có hồ sơ thu hồi khi chuyển đổi để phục vụ công tác quản lý; tiếp tục kiểm tra và xác định phần diện tích tại các quyết định thu hồi chung không tách được diện tích cụ thể nên đã ước tính diện tích tăng do chênh lệch giữa đo đạc và thực tế, những đơn vị chưa xác định được trong tổng diện tích rà soát năm 2006 đã rà soát hết phần diện tích đất bị thu hồi hay chưa; báo cáo cụ thể từng trường hợp lấn chiếm, sử dụng không đúng mục đích, đất tự ý chuyển đổi cây trồng nhưng không thực hiện các thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất, các hộ gia đình làm nhà và lán trại vượt quá diện tích cho phép với cơ quan chức năng có thẩm quyền, đồng thời phối hợp với cơ quan chức năng để giải quyết, xử lý dứt điểm các trường hợp vi phạm.

Chỉ đạo Sở ngành liên quan, phối hợp chủ đầu tư dự án sử dụng đất có nguồn gốc nông lâm trường gồm: Công ty Cổ phần Đại Phú Phát, Công ty Cổ phần du lịch Đồng Tâm, Công ty Cổ phần thung lũng Nữ Hoàng khẩn trương hoàn thiện việc điều chỉnh quy hoạch, giải phóng mặt bằng. Nếu dự án tiếp tục chậm tiến độ, xem xét năng lực Nhà đầu tư, xử lý thu hồi dự án theo quy định của pháp luật.