(Xây dựng) – Theo ông Nguyễn Hoàng Hải - Chuyên gia kinh tế từng lãnh đạo một số dự án năng lượng tái tạo của nhiều Tập đoàn lớn, hiện nhiều nhà đầu tư nước ngoài đang đẩy mạnh tốc độ gia nhập thị trường Việt Nam theo hình thức M&A (mua bán, sát nhập) đối với các dự án năng lượng tái tạo như các dự án điện gió và điện mặt trời.

Cánh đồng điện năng lượng mặt trời Quảng Trị.

Lợi thế nguồn vốn lớn của Nhà đầu tư ngoại

Theo thống kê của EVN, đến cuối năm 2020, tổng công suất lắp đặt của điện mặt trời là 19,4 GWp, trong đó 9,3 GWp là công suất của hơn 100.000 hệ thống điện mặt trời áp mái và phần còn lại là các nhà máy điện mặt trời.

Về công suất điện gió, có tổng số 84 dự án đã COD với công suất xấp xỉ 4GW trong tổng số 8,2GW đã ký hợp đồng mua bán điện PPA với EVN. Việc tham gia của các đối tác lớn trong và ngoài nước trong ngành Năng lượng tái tạo đã rất phổ biến. Một phần bởi quy mô tổng đầu tư lớn. Với ước tính 1 MW điện mặt trời tổng đầu tư khoảng 700 ngàn USD, 1MW điện gió trên bờ khoảng 1,5 triệu USD, điện gió trên biển khoảng 2,4 triệu USD thì tổng mức đầu tư là quá lớn đối với rất nhiều chủ đầu dự án khi 1 dự án 100MW đã có tổng mức đầu tư 150-250 triệu USD. Trường hợp ngân hàng cho vay 70% vẫn cần vốn tự có đối ứng 30% vào khoảng 45-75 triệu USD/dự án.

Quan sát từ ông Nguyễn Hoàng Hải, các nhà đầu tư nước ngoài từ Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Ấn Độ, EU, Úc… đã đẩy mạnh công tác nghiên cứu thị trường và tham gia vào các dự án. Họ đem tới Việt Nam không chỉ vốn mà cả hiểu biết kỹ thuật, kỹ năng đàm phán, quản lý dự án, hỗ trợ các chủ đầu tư trên toàn bộ chuỗi cung ứng. Ngược lại, điểm mạnh của các đối tác trong nước là khả năng quan hệ Chính phủ, hiểu biết về pháp luật, môi trường đầu tư tại địa phương.

Một số đối tác nước ngoài đã tham gia vào các dự án năng lượng tái tạo Việt Nam trong thời gian qua có thể kể tới Adani, Banpu Power, BPP, LRVN Wind, Scatec, Macquarie, Shizen, Blue Circle, Sempcorp, CIO, ST International… Các Tập đoàn trong nước cũng có sự bắt tay nhau, trong đó nổi bật là sự tham gia của các đơn vị xây lắp với tư cách tổng thầu EPC, tổng thầu xây lắp kiêm nhà đầu tư như Fecon, IPC, Sigma, Khang Đức… khi các đối tác xây lắp tham gia như là sự bảo đảm về tiến độ dự án cũng như bổ sung năng lực vốn cho rất nhiều chủ đầu tư.

Những yếu tố quyết định đầu tư của đối tác ngoại

Ông Nguyễn Hoàng Hải cũng chỉ ra rằng, các nhà đầu tư khi quyết định tham gia đầu tư vào các dự án thường lưu tâm tới một số điểm sau:

Một là, chiến lược và cam kết lâu dài của chủ đầu tư. Thực chất các dự án ban đầu thường có quy mô công suất nhỏ hoặc trung bình. Để hợp tác các dự án quy mô lớn hơn, các dự án ban đầu có thể mang tính chất thăm dò về năng lực, chiến lược phát triển của chủ đầu tư. Nhiều chủ đầu tư hoạt động đa ngành, về bản chất nguồn lực (tài chính, nhân sự) khi đó sẽ bị phân tán, gây ảnh hưởng tới các dự án mà nhà đầu tư đang tìm hiểu hợp tác.

Hai là, năng lực của chủ đầu tư, bao gồm năng lực về vốn, năng lực kỹ thuật, bao gồm cả uy tín, khả năng hợp tác lâu dài. Sự tham gia của các đối tác không chỉ trong giai đoạn mua – bán dự án mà còn ở giai đoạn vận hành, triển khai dự án. Sự cam kết, năng lực trong dài hạn sẽ bảo đảm cho dự án sẽ vận hành trơn tru, là yếu tố quyết định tới khả năng thoái vốn của nhà đầu tư trong trường hợp cần thiết.

Ba là, uy tín, năng lực của người đứng đầu doanh nghiệp. Doanh nghiệp vận hành bới người đứng đầu và cách thức người đứng đầu hành xử sẽ rất quan trọng cho tương lai lâu dài của dự án đang quan tâm hợp tác cũng như các dự án trong tương lai.

Ở chiều ngược lại, các chủ đầu tư cũng quan tâm tới các vấn đề sau của nhà đầu tư: Thứ nhất là năng lực tài chính thực sự của nhà đầu tư. Một số nhà đầu tư quy mô nhỏ và vừa, nếu tham gia nghiên cứu cùng lúc nhiều dự án sẽ khó bảo đảm cam kết cho dự án đang nghiên cứu. Thứ hai là khả năng hỗ trợ cho dự án từ giai đoạn đàm phán đối với nhà cung cấp thiết bị, các đơn vị tư vấn nước ngoài và trong nước. Nhiều đơn vị khi M&A đã tham gia từ giai đoạn rất sớm, khi đó chủ đầu tư sẽ nhàn hơn rất nhiều trong triển khai công việc. Thứ ba là tiềm năng hợp tác lâu dài. Từ các dự án vài chục MW tới các dự án hàng trăm MW sau này, đòi hỏi đánh giá nghiêm túc năng lực của đối tác.

Niềm tin và quan điểm đầu tư quyết định thành bại M&A dự án

Câu chuyện niềm tin giữa các bên trong hợp tác M&A là một trong những vấn đề cốt lõi. Không ít trường hợp thương vụ tưởng như chốt tới nơi rồi nhưng một bên lại âm thầm có phương án 2, phương án 3, dẫn tới bao nhiêu công sức và chi phí đã bỏ ra thành số 0. Ngược lại, nhiều trường hợp đối tác lại ép bên kia quá mức khi biết bên kia thực sự lâm vào thế bí, dẫn tới hợp tác dài hạn trở nên khó khăn hơn nhiều. Bởi vì trong đa số các trường hợp sẽ không phải là mua đứt bán đoạn toàn dự án mà bên mua thường yêu cầu bên bán giữ lại tỷ lệ cổ phần nào đó (20%-30%) để ràng buộc trách nhiệm cho tới khi dự án thực sự suôn sẻ.

Năng lượng tái tạo tại Việt Nam là lĩnh vực hấp dẫn nhà đầu tư ngoại.

Đa số các nhà đầu tư thường mong muốn nắm giữ tỷ lệ chi phối (trên 51%) đối với dự án và coi đây là điều kiện tiên quyết. Ngược lại, ở một số dự án có tỷ suất sinh lời tiềm năng tốt thì chủ đầu tư lại muốn nắm quyền chi phối. Đối với một số chủ đầu tư nhỏ và có khó khăn về vốn thường muốn bán tỷ lệ càng lớn càng tốt.

“Việc chuyển nhượng số cổ phần còn lại của chủ đầu tư cũng không dễ khi nhiều trường hợp việc này phải có sự chấp thuận của bên mua và của cả ngân hàng tài trợ vốn. Sự khác biệt trong quan điểm đầu tư cũng là một rào cản tiềm tàng. Trong khi đó, một số chủ đầu tư là các tập đoàn lớn mong muốn xây dựng tiềm lực quy mô tài sản trong dài hạn sẽ muốn nắm giữ tỷ lệ tài sản cao hơn. Một số đơn vị đã tách hẳn mảng năng lượng tái tạo thành công ty riêng, có mục tiêu niêm yết trên sàn chứng khoán như Gelex với Gelex Energy”, ông Nguyễn Hoàng Hải nêu quan điểm.