(Xây dựng) - Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình đề nghị chuyển cơ quan điều tra Bộ Công an để điều tra xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật đối với các vi phạm có dấu hiệu hình sự tại Dự án đầu tư, cải tạo, mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc. Đây là một trong những nội dung quan trọng được đưa ra tại Kết luận Thanh tra Công ty Cổ phần phân đạm và hóa chất Hà Bắc (Công ty phân đạm Hà Bắc) vừa được Thanh tra Chính phủ thông báo công khai ngày 25/5.

Toàn cảnh Nhà máy phân đạm và hóa chất Hà Bắc.

Sai sót từ hoạt động đấu thầu

Theo bản Kết luận điều tra của Thanh tra Chính phủ, Công ty phân đạm Hà Bắc là một doanh nghiệp có thương hiệu, trong giai đoạn 2012 - 2014 hoạt động sản xuất kinh doanh đều có lãi, bảo toàn được nguồn vốn, bảo đảm việc làm và thu nhập ổn định cho người lao động, thực hiện chính sách an sinh xã hội, đóng góp cho ngân sách Nhà nước.

Tuy nhiên, khi công ty đầu tư dự án cải tạo, mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc đã xảy ra những vi phạm, khuyết điểm.

Cụ thể, đối với việc thực hiện Dự án đầu tư mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc, trong hoạt động đấu thầu, lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án nhưng công ty vẫn chấp nhận cho liên danh nhà thầu WEC-CECO bổ sung giấy ủy quyền tham dự thầu và bổ sung giấy đăng ký kinh doanh (có công chứng) là vi phạm pháp luật. Khi nghiệm thu hồ sơ, tài liệu dự án, mặc dù nhà thầu thiếu hồ sơ, tài liệu quan trọng, vi phạm hợp đồng nhưng vẫn nghiệm thu và thanh toán đủ số tiền đã ký.

Do các vi phạm quy định của pháp luật về đấu thầu, trong lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án dẫn đến việc sau này công ty không chọn được nhà thầu EPC, phát sinh chi phí hơn 3,5 tỷ đồng, phải điều chỉnh dự án, đấu thầu lại làm tăng chi phí đầu tư, mất cơ hội khi giá đạm tăng cao, bổ sung 10% thuế giá trị gia tăng thiết bị nhập khẩu, chịu ảnh hưởng giá than tăng cao, chênh lệch tỷ giá tăng là một trong những nguyên nhân dẫn đến dự án thua lỗ.

“Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự trong đấu thầu (theo quy định tại điều 222, Bộ luật Hình sự năm 2015)”, bản Kết luận Thanh tra nhận định.

Tiếp tục sai trong thẩm định, phê duyệt dự án

Khi thẩm định, phê duyệt dự án năm 2008 (lần 1), Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam chỉ thẩm định tổng mức đầu tư dự án, không thẩm định các nội dung khác của dự án là vi phạm quy định. Kết luận Thanh tra nêu rõ: “Mặc dù tổng mức đầu tư của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam thẩm định phê duyệt (trên 392 triệu USD) là thiếu căn cứ, cơ sở”.

Năm 2009, dự án lại được điều chỉnh tổng mức đầu tư. Công ty phân đạm Hà Bắc dù không đủ điều kiện, năng lực nhưng vẫn tự lập dự án điều chỉnh và được Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam thẩm định, phê duyệt.

Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư thời điểm này tuy không thay đổi về quy mô, công suất, những nội dung về chi phí thiết bị không được làm rõ nhưng vẫn được Tổng Công ty Hoá chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh lên mức gần 569 triệu USD, tăng trên 176 triệu USD (tăng 44,9%). Việc điều chỉnh này, Thanh tra Chính phủ kết luận là thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.

Mặt khác, Kết luận Thanh tra cũng chỉ ra rằng: Năm 2008, khi thẩm định tổng mức đầu tư dự án ở mức 392,375 triệu USD, Tổ thẩm định đã nêu: “Dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá Urê giảm 8%”.

Tuy vậy, năm 2009, dự án này lại được điều chỉnh tăng 44,9%, ở mức 568,646 triệu USD. Thanh tra Chính phủ kết luận: “Tổng mức đầu tư dự án tăng làm tăng chi phí đầu tư, tăng chi phí lãi vay, tăng chi phí sản xuất kinh doanh là một trong nguyên nhân chính dẫn đến dự án thua lỗ”. Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự về thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 360, Bộ luật Hình sự năm 2015.

Khởi công khi chưa có giấy phép xây dựng

Đặc biệt, dự án này khởi công khi chưa có giấy phép xây dựng; chậm tiến độ do phải điều chỉnh dự án, đấu thầu, lựa chọn EPC, giải phóng mặt bằng chậm. Đáng chú ý, Bộ Xây dựng lúc đó đã có ý kiến về điều kiện thực tế vị trí xây dựng dự án, nhưng Công ty phân đạm Hà Bắc đã không tổ chức khảo sát kỹ… Đến thời điểm thanh tra, các nội dung tranh chấp của hợp đồng EPC chưa được các bên giải quyết; chi phí đầu tư của dự án chưa được quyết toán.

Vốn đầu tư có 82,1% là đi vay, dẫn đến chi phí lãi vay lớn, thua lỗ kéo dài. Nhiều nguyên nhân khác cũng khiến cho dự án kém hiệu quả dù những năm đầu có lãi. Kết quả, đến tháng 6/2019 lỗ lũy kế của Công ty đã lên đến trên 2.887 tỷ đồng.

Kết luận Thanh tra cho biết: Dự án đầu tư cải tạo mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc đã vi phạm quy định pháp luật trong tổ chức đấu thầu chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, trong thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng tổng mức đầu tư dự án. Những vi phạm này có dấu hiệu hình sự, gây hậu quả nghiêm trọng, cần phải được xác minh, điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật.

Trên cơ sở đó, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại Dự án đầu tư cải tạo, mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc. Những vi phạm bao gồm: Vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập dự án; thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.

Ngày 7/5, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình đã có ý kiến đồng ý với kiến nghị của Thanh tra Chính phủ về Kết luận Thanh tra. “Thanh tra Chính phủ chuyển hồ sơ liên quan đến những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại Dự án đầu tư, cải tạo, mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc, nêu trong Kết luận Thanh tra số 539/KL-TTCP ngày 10/4/2020 đến Bộ công an để điều tra, xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật”, Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Hòa Bình chỉ đạo.

Báo điện tử Xây dựng sẽ tiếp tục thông tin về sự việc này.