(Xây dựng) - Trong những năm qua, công tác quyết toán dự án hoàn thành tại Bến Tre đã thu hút sự quan tâm đặc biệt từ các cấp, các ngành và đạt được nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, vẫn còn một số hạn chế và bất cập cần được giải quyết một cách khẩn trương. Những vấn đề này ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư và làm ảnh hưởng đến hoạt động của Kho bạc Nhà nước (KBNN) trong việc thực hiện tất toán tài khoản dự án hoàn thành.

Dự án cầu Rạch Miễu 2 là một trong những dự án tạo động lực cho Bến Tre phát triển. (Ảnh Trương Hùng)

Tầm quan trọng của quyết toán dự án hoàn thành

Quyết toán dự án hoàn thành (QTDAHT) là công đoạn then chốt trong quy trình đầu tư công, nơi mà chi phí đã được chi ra cho các hoạt động đầu tư sẽ được chấp nhận chính thức và hợp pháp, từ khi bắt đầu cho đến khi dự án đi vào hoạt động. Theo quy định hiện hành, tất cả các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước sau khi hoàn thành hoặc dừng lại đều cần thực hiện QTDAHT. Nhờ vào công tác này, các cơ quan quản lý Nhà nước sẽ rút ra được nhiều bài học quý giá và nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý vốn đầu tư công.

QTDAHT là một công cụ thiết yếu giúp nâng cao hiệu quả đầu tư cho các dự án và công trình. Khi các dự án được quyết toán một cách hợp lý, điều này không chỉ giúp giải ngân vốn đầu tư công một cách nhanh chóng mà còn tạo điều kiện cho các dự án có thể đi vào hoạt động, phát huy công dụng của chúng. Trong những năm qua, KBNN tỉnh đã thực hiện đầy đủ và đúng thời hạn báo cáo định kỳ về tình hình QTDAHT, đảm bảo rằng các quyết định phê duyệt từ chính quyền đều có căn cứ rõ ràng và phù hợp.

Từ năm 2021 đến 2023, tỉnh đã có tới 577 dự án được quyết toán, chiếm 32% tổng số dự án thực hiện. Điều đáng chú ý là trong số này, có đến 57% dự án đã hoàn thành tất toán tài khoản. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều dự án gặp phải các vấn đề về thời gian lập hồ sơ và phê duyệt quyết toán, khiến cho một số dự án kéo dài quá trình quyết toán, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai các dự án đầu tư.

Tính đến hết ngày 30/06/2024, toàn tỉnh có 420 dự án hoàn thành chưa có quyết định phê duyệt quyết toán, trong khi 125 dự án đã có quyết định nhưng vẫn còn công nợ chưa được xử lý. Với số tiền phải thu lên đến 5.070 triệu đồng và nợ phải trả là 9.423 triệu đồng, tình hình này đang gây cản trở không nhỏ đến tiến độ triển khai các dự án, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tài sản Nhà nước.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến chậm trễ trong quyết toán là các dự án thường phải trải qua nhiều năm thực hiện, trong khi các quy định pháp luật và cơ chế chính sách liên tục thay đổi. Điều này tạo ra những khó khăn không nhỏ trong việc hoàn thiện hồ sơ thanh toán. Bên cạnh đó, một số nhà thầu cũng chậm trễ trong quá trình quyết toán và thanh lý hợp đồng, làm kéo dài thêm thời gian quyết toán của các dự án.

Để khắc phục tình trạng này, các cơ quan chức năng cần phải có những biện pháp cụ thể nhằm đảm bảo công tác quyết toán được thực hiện đúng quy định và hiệu quả hơn. Theo Nghị định số số 99/NĐ-CP, thời gian thẩm tra QTDAHT chỉ từ 3 - 8 tháng (tùy thuộc nhóm DA), trong khi lực lượng nhân sự của cơ quan thẩm tra quyết toán còn mỏng, nhiều DA lớn, hồ sơ phức tạp, DAHT rất nhiều nên vẫn chưa đảm bảo thời hạn thẩm tra quyết toán theo quy định.

Giải pháp đẩy mạnh quyết toán và tất toán dự án hoàn thành

Trong bối cảnh mà công tác quyết toán và tất toán tài khoản dự án hoàn thành (DAHT) gặp nhiều khó khăn, việc đưa ra các giải pháp phù hợp là vô cùng cần thiết. Để khắc phục những tồn tại hiện tại và bảo đảm rằng công tác quyết toán sẽ diễn ra suôn sẻ, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, cần thiết phải có sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía, từ cơ quan chức năng cho đến các chủ đầu tư và nhà thầu.

Dự án điện gió ven biển của tỉnh Bến Tre được vận hành, phát điện. (Ảnh: Hoàng Trung)

Trước tiên, Bộ Tài chính cần tham mưu cấp có thẩm quyền xem xét sửa đổi Nghị định số 99/ND-CP. Một trong những điểm quan trọng là chế độ chi trả bồi thường giải phóng mặt bằng. Nên quy định thời gian tối đa cho các trường hợp chưa chi trả (do khiếu nại, tranh chấp, hay không đồng ý về giá bồi thường) để chủ đầu tư có thể nhanh chóng xử lý và hoàn tất giá trị dự án. Điều này sẽ giúp giảm thiểu thời gian trễ và các khó khăn trong việc theo dõi, quyết toán và kết thúc dự án.

Bên cạnh đó, việc bổ sung hướng dẫn cụ thể về thời hạn tổ chức thực hiện chi trả giải phóng mặt bằng cũng là điều cần thiết. Các cơ quan thẩm tra cần nhanh chóng xử lý các báo cáo quyết toán nhằm đảm bảo thời gian trình phê duyệt cho từng dự án theo quy định hiện hành.

Một vấn đề quan trọng nữa là cần có cơ chế xử lý hoặc xóa nợ đối với các công trình đã được phê duyệt QTDAHT nhưng vẫn còn các khoản phải thu mà chủ đầu tư chưa thu hồi nộp ngân sách. Các nhà thầu gặp khó khăn trong hoạt động như tạm ngưng kinh doanh hay thay đổi chủ sở hữu cũng thường dẫn đến tình trạng không thể tất toán tài khoản dự án. Vì vậy, cần có sự chỉ đạo nhất quán từ UBND tỉnh nhằm yêu cầu các chủ đầu tư phối hợp với các Sở, ban, ngành để khẩn trương thực hiện công tác quyết toán.

Song song đó, cần bổ sung tiêu chí đánh giá kết quả và mức độ hoàn thành nhiệm vụ đối với các chủ đầu tư và ban quản lý dự án chậm thực hiện QTDAHT. Điều này sẽ tạo động lực thúc đẩy họ hoàn thiện nhanh chóng quy trình quyết toán.

Các chủ đầu tư cũng cần xác định rõ nhu cầu vốn còn phải chi trả theo các quyết định QTDAHT và báo cáo đúng hạn cho cơ quan có thẩm quyền để được bố trí vốn thanh toán dứt điểm cho dự án. Đồng thời, cần phối hợp chặt chẽ với nhà thầu và KBNN để thanh toán các khoản phải thu, phải trả, đảm bảo tất toán tài khoản tại KBNN theo quy định.

Các nhà thầu không hợp tác trong việc hoàn trả các khoản kinh phí bị xuất toán cũng cần phải xử lý nghiêm túc. Cần phải có những biện pháp mạnh để đảm bảo họ thực hiện đúng cam kết, đồng thời có quy định cấm tham gia vào các dự án khác nếu chưa hoàn trả xong các khoản kinh phí bị xuất toán.

Cuối cùng, các chủ đầu tư và ban quản lý dự án cần thực hiện nghiêm túc quy định về lập hồ sơ và thời gian trình thẩm tra quyết toán. Việc theo dõi đối chiếu công nợ một cách thường xuyên sẽ giúp họ chủ động hơn trong việc đôn đốc các nhà thầu. Đồng thời, cần báo cáo nhu cầu bố trí vốn các dự án có quyết định phê duyệt quyết toán để thanh toán các khoản còn phải trả cho nhà thầu; đồng thời cần quyết liệt đôn đốc các nhà thầu hoàn trả theo quyết định phê duyệt DAHT.

Nhìn chung, việc thực hiện hiệu quả công tác quyết toán và tất toán tài khoản DAHT sẽ góp phần làm tăng tính minh bạch và thúc đẩy sự phát triển kinh tế địa phương. Sự đồng lòng và quyết tâm từ tất cả các bên liên quan sẽ đảm bảo rằng các dự án đầu tư công được quản lý và sử dụng một cách hiệu quả nhất.