Bài 2: Chàng trai Hà Nhì xây nhà đất vùng biên Y Tý

(Xây dựng) - Vùng đất xinh đẹp Y Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai được ví như xứ sở thần tiên bởi phong cảnh hoang sơ, bản làng dân tộc Hà Nhì đẹp như cổ tích. Là người con của dân tộc Hà Nhì, chàng trai trẻ Phu Suy Thó đã mạnh dạn thực hiện ý tưởng xây homestay bằng đất theo kiến trúc nhà truyền thống của dân tộc mình, vừa bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, vừa tạo ra nét riêng ít nơi có được.

Toàn cảnh homestay Khám phá Y Tý.

Chuyện lạ về những bungalow bằng đất

Sau một tuần lưu lại vùng đất Y Tý hoang sơ, xinh đẹp giữa mùa Thu, điều để lại ấn lượng với anh Triết Steven, một du khách đến từ Sài Gòn không chỉ là bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, phong cảnh hoang sơ, đồng lúa vàng như trải thảm, mà là những ngày được trải nghiệm sống trong ngôi nhà nhỏ bằng đất của homestay Khám phá Y Tý.

Anh Triết bảo, đến với Y Tý, nghỉ trong ngôi nhà tường đất dày 50cm, cảm giác rất lạ, ban ngày mát mẻ, ban đêm lại ấm áp, dễ chịu, thoải mái. Homestay có nhà đất to phục vụ những đoàn khách đông, đồng thời có những bungalow nhỏ cho 2 - 4 người. Chủ nhà là anh Phu Suy Thó, người Hà Nhì ở địa phương phục vụ chu đáo với các món ăn mang đậm hương vị núi rừng.

Phu Suy Thó giới thiệu về những bungalow bằng đất do mình xây dựng.

Không chỉ anh Triết Steven, mà nhiều du khách đến với homestay Khám phá Y Tý đều có chung cảm nhận thích thú khi được nghỉ trong những bungalow xây hoàn toàn bằng đất theo kiến trúc nhà truyền thống của dân tộc Hà Nhì. Dịp nghỉ lễ Quốc khánh 2/9 năm nay, homestay Khám phá Y Tý đón trên 100 lượt khách đến lưu trú, tham quan, trải nghiệm.

Anh Phu Suy Thó, dân tộc Hà Nhì, chủ homestay Khám phá Y Tý chia sẻ: Là người Hà Nhì, sinh ra và lớn lên tại Y Tý, học xong Đại học, sau một vài năm làm việc tại Hà Nội, tôi lựa chọn trở về Y Tý để lập nghiệp với mô hình homestay. Ban đầu, tôi chỉ có một ngôi nhà đất là nơi sinh sống của cả gia đình, thi thoảng đón một hai đoàn khách đến nghỉ. Hai năm trở lại đây, khách đến Y Tý đông, tôi mở rộng homestay để phục vụ khách tốt hơn. Hiện nay, homestay có 1 phòng tập thể và 8 bungalow được xây bằng đất theo kiến trúc nhà truyền thống của dân tộc Hà Nhì, phục vụ tối đa được 50 khách mỗi đêm.

Các bungalow được cải tiến phù hợp với nhu cầu của du khách nhưng vấn giữ bản sắc dân tộc Hà Nhì.

Khi được hỏi vì sao lại chọn xây homestay bằng đất chứ không phải bằng gạch, bằng gỗ như hầu hết các homestay khác ở Y Tý, anh Thó cho biết: Ở Y Tý, khí hậu rất khắc nghiệt, thôn Mò Phú Chải nơi tôi sinh sống mùa đông thường có tuyết rơi. Từ hàng trăm năm nay, người Hà Nhì ở Y Tý đã sống trong những ngôi nhà có tường đất dày, lợp 4 mái, ấm về mùa đông, mát về mùa hè, chống được mưa tuyết, gió lùa. Khi quyết định xây homestay bằng đất, tôi muốn giữ gìn, quảng bá nét đẹp văn hóa dân tộc mình đến du khách bốn phương.

Chấp nhận nhiều khó khăn khi xây homestay bằng đất

Trò chuyện với anh Phu Suy Thó, chúng tôi biết thêm nhiều thông tin và câu chuyện xây homestay bằng đất của anh cũng không hề đơn giản như nhiều người nghĩ. Để có được homestay với hệ thống bungalow bằng đất như hiện nay, anh đã phải trải qua không ít khó khăn.

Anh Phu Suy Thó cho biết: Làm nhà đất theo kiến trúc truyền thống của người Hà Nhì phải trải qua nhiều công đoạn rất mất thời gian và tốn nhiều nhân lực. Loại đất để làm nhà phải là đất sét mịn màu vàng, có độ dẻo mới có thể làm được. Sau khi dùng đá xếp móng nhà, người Hà Nhì dùng khuôn gỗ, đổ đất và dùng chày giã nhiều lần cho đất trong khuôn thật chặt. Muốn cho tường vững trãi hơn, có thể dùng thêm những đoạn tre và đá cho vào trong tường. Qua nhiều vòng đổ khuôn và giã đất như vậy, bức tường dần cao hơn. Công đoạn tiếp theo là đập đất trên tường cho thật mịn.

Cổng phụ homestay Khám phá Y Tý được xây bằng đất.

Với ngôi nhà đất rộng khoảng 30 - 40m2, công đoạn trình tường mất mấy tháng ròng, chưa kể lợp mái. Nhà làm xong cũng phải chờ khoảng 6 tháng cho tường đất khô mới có thể ở được. So với nhà đất truyền thống, anh Thó cải tiến để cửa sổ rộng lắp kính trắng để lấy ánh sáng từ bên ngoài, đồng thời ngồi khách trong nhà có thể ngắm cảnh xung quanh. Ngoài ra, nhà tắm, nhà vệ sinh được thiết kế bên cạnh nhà đất, với tường được đính nhiều đá cuội, tạo cảm giác thân thiện. Xung quanh nhà, anh Thó trồng nhiều hoa thược dược, cẩm tú cầu nở hoa quanh năm, tạo không gian xanh mát mẻ.

Biển tên homestay được thiết kế đơn giản nhưng ấn tượng.

Anh Thó nhớ lại: Ban đầu, do bận nhiều công việc nên tôi khoán cho thợ làm nhà đất. Tuy nhiên, nhóm thợ muốn xong công trình nhanh nên đẩy nhanh tiến độ việc trình tường, chỉ trong 1 tháng tường nhà đã xong. Hậu quả là sau một trận mưa lớn, bức tường bị đổ sập. Từ đó, tôi chuyển sang khoán công thợ và giám sát cẩn thận để việc trình tường kỹ lưỡng. Mặc dù mất rất nhiều thời gian mới hoàn thành được một căn bungalow, nhưng có thể yên tâm vài chục năm nhà vẫn vững trãi. Mỗi căn bungalow bằng đất khi hoàn thiện tổng chi phí khoảng 100 triệu đồng. Nếu xây nhà bằng gạch thì chi phí rẻ hơn và chỉ mất 2 tháng có thể hoàn thiện để đón khách, nhưng làm nhà đất phải chấp nhận ít nhất 1 năm sau mới có thể đưa vào sử dụng. Tuy vậy, tôi vẫn kiên trì với quyết định của mình.

Bảo tồn bản sắc để phát triển du lịch bền vững

Trong quá trình thiết kế homestay, anh Phu Suy Thó tạo điểm nhấn với du khách ngay từ chiếc cổng homestay. Ngay khi đến homestay, du khách đã có thể check-in bên chiếc cổng homestay bằng đất rất lạ và đẹp mắt. Cùng với chiếc cổng dạng mái nhà là cột đất ghi tên homestay, các dịch vụ của homestay và số điện thoại để du khách tiện liên hệ. Cổng homestay bằng đất nhìn đơn giản nhưng mang dấu ấn kiến trúc nhà của người Hà Nhì, tạo nên nét riêng độc đáo.

Vào thăm homestay Khám phá Y Tý, du khách có cảm giác như đang ở trong một ngôi làng nhỏ của người Hà Nhì ở Y Tý bởi hệ thống nhà đất mang đậm kiến trúc truyền thống. Ngoài ra, trong ngôi nhà chính, anh Phu Suy Thó trang trí thêm đồ dùng, vật dụng sinh hoạt hằng ngày của người Hà Nhì, giống như một bảo tàng thu nhỏ. Chiếc mâm cơm đan bằng mây tre độc đáo với những chiếc ghế rơm nhỏ xinh; chiếc áo mưa làm từ cây rừng; chiếc giỏ tre đựng vải, kim chỉ… Ngoài ra, trên tường treo những bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Hà Nhì với hoa văn màu xanh thêu tay đẹp mắt…

Phu Suy Thó sưu tầm đồ dùng sinh hoạt của dân tộc Hà Nhì trang trí tại homestay để du khách khám phá.

Buổi tối mùa thu ở Y Tý khá lạnh, chúng tôi được thưởng thức mâm cơm ấm áp với nồi lẩu cá tầm và những món ăn mang đậm hương vị núi rừng. Bên ngoài khoảng sân rộng, đống lửa to đã cháy rừng rực xua tan giá lạnh. Những cô gái Hà Nhì trong trang phục truyền thống biểu diễn điệu múa của dân tộc mình, thu hút du khách cùng tham gia, không khí thân thiện, gần gũi. Có lẽ, điều tạo nên sức hấp dẫn đối với du khách chính là khám phá, trải nghiệm những sắc màu văn hóa ở nơi đây.

Du khách xem các cô gái Hà Nhì biểu diễn văn nghệ tại homestay.

Hiện nay, Y Tý đã được quy hoạch trở thành đô thị du lịch, trong đó quy hoạch phân khu “Y Tý ngàn năm” hướng tới bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Hà Nhì. Phu Suy Thó cho biết: Trong tương lai, homestay Khám phá Y Tý sẽ tiếp tục phát triển theo hướng bảo tồn bản sắc văn hóa, để mỗi du khách đến đây hiểu hơn về vẻ đẹp đất và người Y Tý.