(Xây dựng) – Để làm rõ “bức tranh” về nhà ở xã hội, đề xuất các giải pháp lên Chính phủ, Quốc hội, sáng 31/5, Báo Thanh Niên đã tổ chức buổi tọa đàm trực tuyến “Tháo gỡ điểm nghẽn nhà ở xã hội”.

Ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng).

Tham dự buổi tọa đàm có ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng); bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước); GS. Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường; ông Bùi Tiến Thành, Trưởng phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội); ông Nguyễn Hữu Đường, Chủ tịch Tập đoàn Hòa Bình.

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, bà Đặng Thị Phương Thảo - Phó Tổng Biên tập Báo Thanh Niên cho biết: Trong thời gian qua, nhà ở xã hội (NOXH) là một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm rất lớn của dư luận xã hội cũng như độc giả Báo Thanh Niên.

GS. Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Nhiều năm qua, thiếu nguồn cung NOXH vẫn luôn là bài toán chưa có lời giải. Nhất là những ngày gần đây, tại Hà Nội, dư luận lại nóng lên vì người dân chen lấn nộp hồ sơ mua căn hộ NOXH dự án NHS Trung Văn (phường Trung Văn, quận Nam Từ Liêm) bất kể ngày đêm. Quá đông người nộp hồ sơ, ngày 20/5 vừa qua, dưới thời tiết oi bức, buổi bốc thăm mua NOXH NHS Trung Văn được tổ chức tại Nhà thi đấu quận Cầu Giấy với khoảng 1.500 người đến bốc thăm giành quyền mua gần 150 căn hộ. Tỷ lệ chọi bốc thăm căn hộ NOXH được ví như thi lên cấp 3 vào trường công.

Bà Đặng Thị Phương Thảo - Phó Tổng Biên tập Báo Thanh Niên phát biểu khai mạc Tọa đàm.

Bà Đặng Thị Phương Thảo bày tỏ mong muốn, thông qua cuộc tọa đàm là kênh để các cơ quan, Ban, ngành lắng nghe ý kiến của các doanh nghiệp - những người hết sức tâm huyết với chương trình NOXH, song còn quá nhiều thủ tục cần được tháo gỡ, giải quyết. Bên cạnh đó, các chuyên gia chính sách, chuyên gia của Bộ Xây dựng, Sở Xây dựng, chuyên gia của Ngân hàng Nhà nước sẽ cung cấp các giải pháp để tháo gỡ điểm nghẽn góp phần đảm bảo an sinh xã hội.

Những khó khăn trong thu hút đầu tư, phát triển NOXH

Tại Tọa đàm, ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) đã chỉ ra những khó khăn trong thu hút đầu tư, phát triển NOXH.

Thứ nhất: Việc dành và bố trí quỹ đất để phát triển NOXH. Luật Đầu tư quy định, chủ đầu tư các dự án nhà thương mại, khu đô thị phải dành 20% diện tích đất trong dự án để phát triển NOXH, nhưng đây là quy định khá cứng nhắc.

Cụ thể, trong các dự án có suất đầu tư cao, vị trí "đất vàng" hoặc đặc thù như resort, nghỉ dưỡng trên triền núi cao… thì việc bố trí quỹ đất này để phát triển NOXH là không phù hợp; hoặc các dự án chung cư có suất đầu tư siêu cao, 60 - 80 triệu/m2 thì bản thân việc bố trí người thu nhập thấp, chỉ phải chịu tiền vận hành cũng khó khăn cho họ.

Thứ hai: Thủ tục đầu tư, hiện nay pháp luật quy định trình tự làm NOXH không khác gì nhà ở thương mại, thậm chí có bước còn nhiều hơn. Việc này xuất phát từ Nhà nước có chính sách ưu đãi cho NOXH nên khi thiết kế chính sách thì yêu cầu có giải pháp, công cụ quản lý dự án này, dẫn đến trình tự thủ tục đầu tư còn kéo dài.

Thứ ba: Nhóm chính sách xác minh đối tượng, điều kiện được thụ hưởng NOXH. Cụ thể, theo quy định của điều 49 luật Nhà ở thì có 10 đối tượng, tuy nhiên lại không có quy định làm căn cứ để phân biệt điều kiện được thụ hưởng theo từng trường hợp là gì. Hiện nay, NOXH có phương thức mua bán, cho thuê và cho thuê mua. Nhưng dù là phương thức nào, các đối tượng phải đáp ứng các điều kiện: đối tượng, nhà ở, thu nhập, nơi cư trú…dẫn đến xác định các đối tượng này khó khăn, kéo dài.

Thứ tư: Chính sách hỗ trợ chủ đầu tư. Dù luật có quy định miễn tiền sử dụng đất, miễn giảm thuế giá trị gia tăng (VAT), thu nhập doanh nghiệp khoảng 50%, được ưu đãi tiếp cận vốn…nhưng chúng tôi thấy rằng, các chính sách chưa thực chất. Bởi vì, mấu chốt quy định là dù có ưu đãi nhưng chủ đầu tư khi áp dụng ưu đãi thì không được tính vào giá bán, như vậy bản chất là chủ đầu tư không được hưởng, dẫn đến không thu hút được chủ đầu tư.

4 ngân hàng thương mại Nhà nước đã sẵn sàng giải ngân gói 120.000 tỷ đồng

Bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước), cho biết hiện nay 4 ngân hàng thương mại Nhà nước đã sẵn sàng giải ngân gói 120.000 tỷ đồng để cho vay phát triển nhà ở xã hội (NOXH).

Chia sẻ tại Tọa đàm, bà Hà Thu Giang khẳng định, phát triển NOXH là chủ trương lớn của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cũng xác định ưu tiên nguồn vốn vay. Trong thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã phối hợp với Bộ Xây dựng để xây dựng chính sách cũng như tháo gỡ khó khăn trong triển khai thực hiện.

Ngân hàng Nhà nước có nhiều văn bản chỉ đạo các tổ chức tín dụng hướng dòng vốn vào NOXH, dành cho người thu nhập thấp.

Bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước).

Điểm lại một số chương trình tín dụng đã triển khai thời gian qua đối với NOXH, bà Giang nêu rõ, Ngân hàng Chính sách xã hội đã triển khai tích cực cho vay mua NOXH theo Nghị định 100 và Nghị định 49, có chính sách về vốn cả người mua nhà và chủ đầu tư. Nhưng trên thực tế, ngân sách Nhà nước mới bố trí được nguồn lực để triển khai cho người mua nhà. Đến quý I/2023, chương trình này đạt gần 11.000 tỷ đồng, trong đó hơn 4.000 tỷ đồng được bổ sung theo chương trình phục hồi kinh tế của Nghị quyết 43 và Nghị quyết 11.

Còn đối với các ngân hàng chỉ định, Nghị định 100 quy định rõ nguồn cho vay phát triển NOXH thông qua các ngân hàng thương mại chỉ định và ngân sách Nhà nước sẽ cấp bù lãi suất cho vay. Tuy nhiên, đến nay các ngân hành thương mại chưa bố trí được để cho vay chủ đầu tư, chưa có kết quả.

Chương trình thứ hai là tín dụng cho vay đối với hộ nghèo để hỗ trợ. Toàn bộ chương trình này là do Bộ Xây dựng chủ trì và Ngân hàng Nhà nước đã tích cực phối hợp để triển khai chính sách.

Gần đây nhất là thực hiện Nghị quyết 33 của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã chủ chủ trì phối hợp với Bộ Xây dựng triển khai cho vay đối với chủ đầu tư, người mua nhà, đầu tư cải tạo nhà mới với mức lãi suất thấp hơn từ 1,5 - 2%, thấp hơn lãi suất ngân hàng thương mại, được hướng dẫn triển khai từ 1/4, xác định điều kiện, đối tượng cho vay mua nhà…

Bà Giang khẳng định, ngành Ngân hàng, cụ thể là 4 ngân hàng thương mại Nhà nước đã sẵn sàng nguồn lực triển khai chương trình, tuy nhiên đến nay chưa phát sinh kết quả.

Giám sát đối tượng mua NOXH trong suốt quá trình sử dụng

Tại Tọa đàm, nhiều câu hỏi liên quan đến công tác quản lý, tránh trục lợi NOXH đã đã được đưa ra. Dẫn chứng là việc nhiều đối tượng môi giới chèo kéo, bán chênh NHS Trung Văn hàng trăm triệu đồng mỗi căn. Nhiều người đi xe sang tiền tỷ đi bốc thăm NOXH.

Ông Bùi Tiến Thành, Trưởng phòng Phát triển đô thị, Sở Xây dựng Hà Nội.

Trả lời nội dung này, ông Bùi Tiến Thành, Trưởng phòng Phát triển đô thị, Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, trình tự thủ tục, tiếp nhận hồ sơ mua nhà thuộc trách nhiệm chủ đầu tư. Việc sàn giao dịch, rao mua bán chênh là hành vi bị cấm. Theo ông Thành, Hà Nội đã có văn bản yêu cầu các chủ đầu tư dự án NOXH thực hiện nghiêm túc, công khai, công bằng. Trường hợp phát hiện vi phạm sẽ nhất quyết thu hồi. Sở Xây dựng cũng đã ban hành quy định bán, cho thuê NOXH trên địa bàn Thành phố Hà Nội, thành lập Tổ giám sát cộng đồng có sự tham dự của người mua nhà. Khi NOXH bàn giao, Ban quản trị tòa nhà, chính quyền địa phương phát hiện NOXH bán, cho thuê không đúng mục đích, đối tượng nhà trục lợi chính sách, sẽ vẫn thực hiện thu hồi.

Ông Hà Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng cho biết, Bộ Xây dựng đang xây dựng cổng thông tin đối tượng mua NOXH. Khi đưa vào sử dụng, sẽ đẩy lên đó thông tin về đối tượng mua NOXH được các địa phương xét duyệt. Qua đó có thể kiểm tra, minh bạch thông tin về đối tượng thụ hưởng chính sách.

Nhiều kiến nghị gỡ khó

Tại buổi tọa đàm, kết quả phát triển NOXH trong thời gian qua được đánh giá cao. Riêng tại Hà Nội, ông Bùi Tiến Thành, Trưởng phòng Phát triển đô thị, Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, kết quả rà soát, Hà Nội triển khai 50 dự án, trên 3 triệu m2 sàn. Giai đoạn 2021-2025, Hà Nội dự kiến triển khai 22 dự án. Giai đoạn 2026-2030 triển khai 18 dự án khoảng 2 triệu m2 sàn. Hiện nay, Hà Nội ngoài phát triển các dự án NOXH nằm trong các dự án thương mại, cũng đã có thêm một số dự án NOXH tập trung độc lập. Dù vậy, quá trình phát triển vẫn có nhiều tồn tại, triển khai chậm, thiếu quỹ đất. Để giải quyết những vướng mắc trên, ông Hà Quang Hưng cho biết, Bộ Xây dựng đã tiếp thu và nhóm khó khăn thành các nhóm đối tượng, từng bước gỡ vướng. Dù vậy, ông Hưng vẫn cho rằng, tăng nguồn cung vẫn là cách giải quyết tận gốc vấn đề, đảm bảo đời sống cho người dân, giảm tình trạng chèo kéo, trục lợi nhà ở xã hội. Đồng thời, cần có cơ chế hỗ trợ tốt hơn, thực chất hơn cho chủ đầu tư mới thu hút được nhiều doanh nghiệp tham gia. Như định mức lợi nhuận hiện nay cao nhất là 10%, nhưng trong tương lai các mức ưu đãi cao hơn như 15%, 20%... thì cần nghiên cứu xem xét sao cho thực chất, đúng mức. Tuy nhiên, cũng cần làm cho doanh nghiệp hiểu về vai trò, nghĩa vụ chính trị đối với xã hội.

Gần đây, trong quá trình sửa đổi, bổ sung Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Bộ Xây dựng cũng đã đề xuất với Chính phủ trình ra Quốc hội hỗ trợ nhiều chính sách ưu đãi thực chất hơn cho doanh nghiệp tham gia phát triển NOXH trong giai đoạn tiếp theo.

Ông Bùi Tiến Thành, Trưởng phòng Phát triển đô thị, Sở Xây dựng Hà Nội kiến nghị rút ngắn thời gian thực hiện đầu tư NOXH. Theo ông Thành, mất thời gian 2 năm để hoàn thành thủ tục xây dựng NOXH là quá dài, nên bãi bỏ những thủ tục không cần thiết. Bên cạnh đó cần giải quyết vướng mắc liên quan đến đất công nằm trong ranh giới dự án để rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng.

Đồng quan điểm, GS. Đặng Hùng Võ cho rằng, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính. Đồng thời, thay đổi tư duy về tiền lương. Theo ông Võ, chúng ta vẫn có tư duy, giới hạn thu nhập thấp để thu hút đầu tư. Nhưng giờ quan điểm đó không còn phù hợp. Cần thay đổi, nâng lương lao động lên cao hơn để có tiền chi trả cho chỗ ở.