(Xây dựng) - Nhà báo Phạm Thanh – Nguyên Trưởng tổ phóng viên của Báo Nhân dân trong 12 ngày đêm tháng 12/1972. Ông đã cùng đồng nghiệp bám sát các trận địa, ghi nhận những chiến công xuất sắc của quân và dân ta, trong đó có sự kiện bộ đội tên lửa anh hùng của quân đội nhân dân Việt Nam ra đòn trừng phạt thích đáng với B52 Mỹ. Báo điện tử Xây dựng xin giới thiệu hồi ức về trận đánh lịch sử qua lời kể của nhà báo Phạm Thanh.

Nhà báo Phạm Thanh tại tư gia ngày 13/12/2022.

Những trận địa tên lửa trong cuộc đụng độ lịch sử với lực lượng không quân chiến lược Hoa Kỳ

Đánh phá Hà Nội, Mỹ chọn loại B52 cải tiến, hiện đại, giá đắt gấp 5 lần B52 thông thường. Mỗi máy bay có sải cánh 56,39m, trọng lượng cất cánh 217 tấn, mang theo 30 tấn bom vảo dải thảm Hà Nội. Phi công Mỹ được chỉ huy của mình lên dây cót tinh thần: “Không sao đâu, yên tâm bám đuôi nhau mà đi rồi về, coi như đang cưỡi ngựa trên thảo nguyên. Sam II (tên lửa), MiG 21 (máy bay) không làm gì được đâu”. Nhưng mọi sự đâu như họ huyên hoang, khoác lác. Các lực lượng phòng không của ta, nhất là tên lửa đã sẵn sàng đón họ trên bầu trời Hà Nội.

Sáng 19/12, chúng tôi đến trận địa tên lửa của tiểu đoàn 7 – đơn vị đầu tiên bắn rơi tại chỗ B52. Đồng chí Đinh Thế Văn, phân đội trưởng cho biết, suốt đêm 18, đơn vị của anh đánh trắng bệ. Bao nhiêu tháng luyện tập đánh B52 bây giờ mới có dịp thử sức. Bước vào trận đánh, thủ trưởng cấp trên chỉ thị đánh rơi B52 là trách nhiệm chính trị của bộ đội tên lửa chúng ta. Đơn vị phải liên tục cho phát sóng, truy lùng, gạt “sương mù” (máy bay chiến thuật ném bom hoặc máy bay bảo vệ), bắt chính xác “mây đen” là đối tượng chính B52. Các chiến sĩ radar của ta đã thành thạo cách lọc nhiễu, không chỉ gạt “sương mù”, gạt sạch nhiễu sóng điện tử, còn gạt sạch nhiễu giấy bạc kim loại bao phủ cả trăm km vuông trên bầu trời Hà Nội để tóm chặt B52 khi nó còn bé như con bọ gậy. Từ đó, các chiến sĩ dẫn nó đi cùng đường bay trên tấm bản đồ mica, đến lúc nó hiện hình to dần, tín hiệu rõ hơn là lúc sĩ quan điều khiển kíp chiến đấu Nguyễn Văn Đức nín thở ấn nút đỏ cho tên lửa phóng thẳng vào B52.

Trận địa pháo của quân dân ta.

Đêm đầu tiên B52 vào Hà Nội ngay lập tức chúng phải đền tội ác. Đến chân Núi Đôi, Vĩnh Phúc, tôi nhìn rõ thân xác máy bay B52 còn có cái phù hiệu biểu tượng cho sức mạnh của Bộ chỉ huy không quân chiến lược Hoa Kỳ, viết tắt là SAC. Chiếc phù hiệu ấy in đậm nắm tay thép sơn màu đen nắm chặt ba tia sét bên cành ô-liu.

Ngày 21/12 đến tiểu đoàn tên lửa 57, trong lúc B52 đang trút bom xuống khu lao động An Dương trên bãi bồi sông Hồng. Bên cạnh cửa xe điều khiển, tôi gặp người sĩ quan trẻ Nguyễn Đình Kiên. Anh vui vẻ cho biết cấp trên vừa công nhận đơn vị anh bắn rơi 1 máy bay B52, nhưng rất ấm ức vì chiếc máy bay này không rơi tại chỗ (nó có 8 động cơ, dù bắn hỏng 4 nó vẫn có thể bay ra biển). Vậy hôm nay thì sao? – tôi hỏi. Anh Kiên cho biết trận trước do có nóng vội nên trận này rút kinh nghiệm phải đánh ăn chắc. Mặc cho lũ máy bay chiến thuật hung hăng lao qua lao lại trên trận địa để vừa ra oai vừa che chắn tầng dưới cho B52, nhưng các chiến sĩ ta kiên nhẫn chờ đợi cho đến lúc B52 lọt vào tầm phóng Nguyễn Đức Kiên mới ấn nút. Tôi được chứng kiến một máy bay B52 dính đạn bốc cháy, 5 phút sau Kiên ấn nút phóng quả tên lửa thứ 2. Hai quả tên lửa bắn rơi tại chỗ 2 máy bay B52 ngay trong nội thành Hà Nội. Đòn trừng phạt thích đáng với kẻ thù được nhân dân hả lòng hả dạ.

Ba ngày (19, 21, 22/12) họp báo công bố số lượng B52 rơi tại chỗ, đồng thời đưa những phi công lái máy bay B52 và nhiều loại máy bay khác bị bắt sống ở Hà Nội và các tỉnh xung quanh ra trình làng tại Câu lạc bộ quốc tế. Trong 12 ngày B52 đánh vào Hà Nội và châu thổ sông Hồng, ngày nào phi công lái B52 cũng bị bắt sống, nhất là 2 ngày 26 -27/12, hai ngày này được coi là đánh đẹp nhất, chiến thắng nhiều màu sắc nhất. Không chỉ tên lửa mà cả không quân ta phối hợp bắn rơi tại chỗ 10 máy bay B52, trong đó biên đội của Phạm Tuân và Hồ Danh đã hạ gục chiếc B52 do trung tá John Harry Yuill lái chính.

Nhà báo Phạm Thanh (áo sáng màu) phỏng vấn giặc lái Mỹ bị bắt sống tại trận địa.

Hai ngày 26 và 27 ấy, những phóng viên ở Hà Nội như chúng tôi ít khi được chợp mắt. Chiến sự diễn ra dồn dập, bội thu tin tức, tin nào cũng nóng hổi, hấp dẫn lôi cuốn. Vừa đến Đuôi Cá thấy xác B52, lại chạy lên nhìn xác B52 đang nằm vật vã ở đường Hoàng Hoa Thám, cạnh công viên Bách Thảo. Người lái chiếc máy bay này chết ngay trên ghế lái. Ngay sau đó chúng tôi lại chạy xuống hồ Ngọc Hà ghi hình ảnh chiếc B52 chìm trong ao, chiếc bánh xe của nó chổng ngược lên trời. Không chỉ ghi ngay được hình ảnh máy bay rơi tại chỗ, chúng tôi còn đến những nơi vừa bắt sống giặc lái ở xã Bát Tràng, ở phà Khuyến Lương và ở bãi đá Phương Liệt. Trong đêm rét buốt mà ai nấy đều cảm thấy lòng như có lửa ấm.

Không những thế, chúng tôi còn được “hộ tống” giặc lái Mỹ vào Hỏa Lò, được nghe viên trung tá sĩ quan điện tử Walter Conlee, không biết học tiếng Việt từ bao giờ mà nói khá rõ “Xin các ông tha chết!” với đồng chí Trương Xuân Huy, thủy thủ bến phà Khuyến Lương, và hai đồng chí cảnh sát giao thông Đoàn Kim Tuyến và Nguyễn Đăng Đạt khi các anh đang đưa tên giặc lái này lên xe.

Xác máy B52 tại hồ Hữu Tiệp - Ngọc Hà – Hà Nội.

Chiều 28/12 số phi công B52 bị bắt sống, chưa kể hơn 10 người bị thương, còn 10 người lành lặn được đưa ra họp báo. Sáng hôm sau, 29/12, số này được đưa đến Bạch Mai, An Dương, Khâm Thiên để họ ngắm nhìn “chiến tích” mà họ đã gây ra. Một trong số giặc lái bị bắt ấy đã nói: “Chúng tôi bị lừa, cuộc chiến này không sản sinh ra những anh hùng, cũng không sản sinh ra những bài ca chiến thắng cho nước Mỹ”.

Niềm hy vọng cuối cùng của Nixon trông đợi vào B52 đã tan thành mây khói. Thực tế cay đắng ấy buộc Nixon gửi thông điệp cho Chính phủ Việt Nam sốt sắng yêu cầu ta nối lại đàm phán ở Paris vào ngày 28/12. Và đúng 7 giờ sáng ngày 30/12/1972, Nixon ra lệnh ngừng ném bom bắn phá miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra. Cuộc tập kích chiến lược lớn bằng máy bay B52 của Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng kéo dài 12 ngày đêm đã phá sản hoàn toàn. Trong 12 ngày đêm ấy, quân và dân ta đã bắn rơi 81 máy bay các loại, trong đó có 34 máy bay B52, 5 máy bay F111 và 42 máy bay chiến thuật khác. Riêng Hà Nội bắn rơi 23 máy bay B52 và 3 chiếc F111.