(Xây dựng) – Phát triển những mô hình không gian sáng tạo, tạo điểm nhấn đô thị, đang là xu hướng mà nhiều quốc gia trên thế giới hướng đến. Tại Việt Nam, số lượng các không gian sáng tạo vẫn còn khá “khiêm tốn”, chủ yếu tập trung tại các đô thị lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh… Theo đánh giá của các chuyên gia, không gian sáng tạo góp phần lan tỏa nghệ thuật, văn hóa đến công chúng. Đồng thời cũng thúc đẩy công nghiệp – dịch vụ văn hóa phát triển, tạo điểm nhấn bản sắc cho từng đô thị.

Trung tâm nghệ thuật đương đại VCCA nơi thường xuyên diễn ra những triển lãm nghệ thuật.

Theo một số thống kê, hiện Hà Nội có hơn 100 không gian sáng tạo. Theo hồ sơ Hà Nội tham gia thành phố sáng tạo, năm 2018 ngành công nghiệp sáng tạo đóng góp khoảng 1,49 tỷ USD vào tổng sản phẩm trên địa bàn (chiếm tỷ trọng 3,7% GRDP). Đáng chú ý, trong đó giá trị gia tăng của ngành nghệ thuật, vui chơi và giải trí đạt khoảng 196,5 triệu USD (chiếm tỷ trọng 0,49% GRDP của thành phố).

Dễ dàng nhận thấy, những năm gần đây, hàng loạt các quận nghệ thuật – thành tố của không gian sáng tạo đang được phát triển tại Hà nội. Sau khi Zone 9 đóng cửa, một loạt các quận nghệ thuật ra đời, trong đó đáng chú ý là X98 và Hanoi Creative City. Hanoi Creative City được mở cửa vào tháng 9/2015, người sáng lập là KTS Trần Vũ Hải và KTS Đoàn Kỳ Thanh. Họ đã tiến hành cải tạo tòa nhà Kim Khí Thăng Long cao 20 tầng thành một tổ hợp sáng tạo với tổng diện tích sàn 10.000m2, bao gồm khối đế thương mại chứa đựng các cửa hàng thời trang, quán café, không gian ngoài trời, tất cả được bao bọc bởi các container sơn tranh tường graffiti. Điểm nổi bật nhất của Hanoi Creative City là những người sáng lập đã nhận ra tiềm năng kinh tế của tổ hợp này. Từ đó, Hanoi Creative City trở thành điểm đến thu hút giới trẻ với hàng loạt sự kiện thể thao, hội chợ thủ công, thời trang, đại nhạc hội ngoài trời…

Không gian X98 cũng được xây dựng tại nhà máy bỏ hoang. Tổ hợp X98 được tổ chức bài bản, hướng đến các thử nghiệm như quán café, quán ăn, khu chơi game, văn phòng kiến trúc, cửa hàng trang trí, xưởng đồ họa… X98 đem lại hy vọng cho giới nghệ sỹ và những người làm về sáng tạo, tuy nhiên không gian lại chưa thu hút được đông đảo khách do thiếu sự hỗ trợ về truyền thông.

Cùng với sự phát triển nhanh chóng về số lượng, các mô hình không gian sáng tạo cũng ngày càng đa dạng về hình thức hoạt động. Hoạt động của không gian sáng tạo giúp công chúng có điều kiện tiếp cận các loại hình nghệ thuật theo nhiều mặt như: Hanoi Rock City (quận Tây Hồ); 60s Thổ Quan; Trung tâm Âm nhạc và Nghệ thuật thể nghiệm Đom Đóm; phố đi bộ Hồ Gươm; Hợp tác xã Vụn Art (làng lụa Vạn Phú, Hà Đông); Trung tâm nghệ thuật đương đại Vincom VCCA ở Royal city; Phố bích họa Phùng Hưng… Cụ thể, quán café Ơ kìa Hà Nội thường xuyên tổ chức tọa đàm, biểu diễn nhân kỷ niệm ngày sinh của nhạc sĩ Văn Cao, tọa đàm về thơ Xuân Quỳnh, các buổi trò chuyện, chiếu tác phẩm điện ảnh kinh điển. Không gian café Thứ bảy, Heritage Space… là nơi tổ chức nhiều tọa đàm về nghệ thuật, kiến trúc, khoa học - công nghệ. Như vậy, công chúng quan tâm có thể tham dự, được tương tác với nhiều nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, chuyên gia trong các lĩnh vực khác nhau.

Phòng trưng bày Cyril Kongo hanoi gallery trở thành điểm thu hút giới trẻ đến để check – in (Ảnh: Kongo hanoi gallery)

TS. Lê Quỳnh Chi – Phó chủ nhiệm Bộ môn Quy hoạch Vùng và Đô thị, Khoa Kiến trúc và Quy hoạch (Đại học Xây dựng) phân tích tính tương thích và ảnh hưởng của các quận nghệ thuật lên sự phát triển đô thị: Việc phát triển các không gian sáng tạo đem lại giá trị lớn về kinh tế. Sự đa dạng trong các hoạt động của quận nghệ thuật tạo cơ hội cho lượng lớn cư dân và doanh nghiệp tiếp cận và sinh lời, từ đó tạo dựng một lượng lớn công ăn việc làm.

Ngoài ra, những không gian này tăng cường sự kết nối giữa các mạng lưới, giải quyết vấn đề xã hội. Không gian sáng tạo gắn kết nghệ sỹ với xã hội thông qua việc tạo dựng cơ hội để khuyến khích tài năng. Ở đó chứa đựng không gian thân thiện, nơi mọi người có thể gặp gỡ, trao đổi, gắn kết cộng đồng. Các tổ hợp này khuyến khích mối quan hệ gắn kết con người thông qua việc trao đổi ý tưởng, niềm đam mê. Rất nhiều người trẻ nhìn nhận đây là không gian giải trí, ngôi nhà sáng tạo, điểm gặp gỡ của hàng ngàn người trẻ và người nước ngoài ở Hà Nội.

Ngoài ra, các quận nghệ thuật hay không gian sáng tạo có ảnh hưởng tích cực đến đô thị hoá. Trên thực tế, các không gian này thường được gây dựng tại các không gian bị bỏ hoang, hoặc tại các khu vực tách biệt. Do đó, tổ hợp này làm hồi sinh và kích hoạt không gian. Kết quả những vùng đất bị lãng quên lại được hô biến thành điểm đến hấp dẫn. Trên quy mô rộng, các không gian này thu hút khách du lịch và người nước ngoài, những người muốn trải nghiệm văn hoá và nghệ thuật bản địa. Vì thế, các tổ hợp này đóng góp vào các mối quan hệ quốc tế, tăng cường tạo dấu ấn bản sắc, đặc trưng cho khu vực.

Ngày 08/9/2016, Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hoá đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Đây là một chiến lược quan trọng nhằm định vị các ngành công nghiệp văn hoá như một bộ phận quan trọng của nền kinh tế quốc dân, khai thác các tiềm năng văn hoá, sáng tạo cho sự phát triển của đất nước. Ngày 30/10/2019, Tổng giám đốc UNESCO Audrey Azoulay đã ký Quyết định công nhận Hà Nội cùng 65 thành phố khác trên thế giới chính thức gia nhập vào mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO. Có thể khẳng định, Hà Nội cần phát triển theo định hướng lấy nguồn lực văn hóa và sáng tạo văn hóa làm nền tảng cho quá trình phát triển đô thị một cách bền vững. Trong năm 2021 - 2022, Hà Nội tập trung thực hiện chủ trương mở lối, các không gian sáng tạo sẽ có thêm môi trường để hoạt động, để đạt được mục tiêu và ý nghĩa như chính bản thân nó hướng tới.