(Xây dựng) - Đây là nội dung chính được đề cập tại Hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình phát triển vật liệu xây không nung theo Quyết định 567/QĐ-TTg (Chương trình 567) và Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao trong công trình xây dựng theo Quyết định 452/QĐ-TTg (Đề án 452), do Bộ Xây dựng tổ chức ngày 6/11, tại Hà Nội.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh phát biểu khai mạc Hội nghị.

Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện chương trình phát triển vật liệu xây không nung, ông Phạm Văn Bắc - Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng cho biết: Sau 10 năm thực hiện Chương trình 567, việc đầu tư, sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung ở nước ta đã có sự chuyển biến tích cực.

Các công nghệ mới, thiết bị mới sản xuất vật liệu xây không nung đã từng bước được đầu tư, phát triển. Các sản phẩm vật liệu xây không nung đa dạng phong phú về chủng loại, gồm gạch bê tông (gạch xi măng cốt liệu), gạch bê tông khí chưng áp, không chưng áp, gạch bê tông bọt, tấm bê tông rỗng đùn ép (Acotec), tấm tường bê tông khí chưng áp. Chất lượng sản phẩm vật liệu xây không nung từng bước được hoàn thiện và nâng cao.

Hiện cả nước có trên 1.600 cơ sở vật liệu xây không nung, với tổng công suất thiết kế khoảng 10,2 tỷ viên QTC/năm (chiếm khoảng gần 30% tổng công suất thiết kế sản phẩm vật liệu xây), tương đương đạt xấp xỉ ở ngưỡng thấp so với mục tiêu của Chương trình 567.

Tuy nhiên, sản lượng sản xuất của các cơ sở vật liệu xây không nung mới chỉ phát huy 45 - 50% công suất thiết kế. Với sản lượng trên, hàng năm tiết kiệm được khoảng 7,5 triệu m3 đất sét, tương đương 375 ha đất khai thác ở độ sâu 2m, giảm tiêu thụ khoảng 750.000 tấn than và giảm thải ra môi trường khoảng 2,85 triệu tấn CO2.

Tuy nhiên, việc phát triển vật liệu xây không nung còn gặp nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân như hệ thống tiêu chuẩn, định mức, các giải pháp thi công, hướng dẫn thi công, nghiệm thu chưa được ban hành kịp thời cho các chủng loại sản phẩm mới ra thị trường.

Các chính sách ưu đãi trong đầu tư sản xuất vật liệu xây không nung đã được ban hành nhưng tại nhiều địa phương vẫn chưa được thực hiện đầy đủ, doanh nghiệp chưa được hưởng ưu đãi. Sản lượng gạch đất sét nung còn chiếm tỷ trọng lớn, ảnh hưởng đến tiêu thụ sản phẩm vật liệu xây không nung.

Một số cơ sở sản xuất quy mô nhỏ, công nghệ cũ cho ra sản phẩm có chất lượng thấp nhưng vẫn được bán ra thị trường, đã dẫn đến các sự cố như nứt, thấm tường, ảnh hưởng chất lượng công trình và giảm sút lòng tin của người sử dụng đối với sản phẩm vật liệu xây không nung. Trong thi công, đội ngũ cán bộ kỹ thuật, công nhân chưa được đào tạo bài bản...

Để thúc đẩy phát triển vật liệu xây không nung, Bộ Xây dựng đề xuất Nhà nước hỗ trợ kịp thời về vốn vay đầu tư, vốn để sản xuất, kinh doanh, chính sách ưu đãi thuế nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư sản xuất, kinh doanh, sử dụng vật liệu xây không nung.

Tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các giải pháp về khoa học công nghệ; tăng cường tuyên truyền để các nhà quản lý, chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu và người dân hiểu hết những lợi ích của vật liệu xây không nung, từ đó có ý thức, trách nhiệm sử dụng vật liệu xây không nung thay cho sử dụng gạch đất sét nung.

Ông Phạm Văn Bắc - Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Chương trình 567 và 4 năm Đề án 452.

Liên quan đến Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao theo Quyết định số 452/QĐ-TTg, Vụ trưởng Phạm Văn Bắc cho biết, theo thông tin số liệu của các Tập đoàn: Điện lực Việt Nam (EVN), Dầu khí Việt Nam (PVN), Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) và các nhà máy nhiệt điện BOT, tính đến cuối năm 2020, tổng lượng tro, xỉ nhiệt điện đã tiêu thụ trên cả nước khoảng 34,5 triệu tấn, tương đương với 42% tổng lượng phát thải qua các năm.

Trong đó, tro, xỉ được sử dụng nhiều nhất là lĩnh vực làm phụ gia khoáng cho xi măng ước khoảng 24 triệu tấn (70%); sản xuất gạch đất sét nung và gạch không nung ước khoảng 4 triệu tấn (12%); làm phụ gia cho sản xuất bê tông tươi, bê tông cho các công trình thủy lợi, công trình giao thông (đường bê tông xi măng vùng nông thôn) và công trình xây dựng dân dụng (kết cấu móng khối lớn ít tỏa nhiệt) ước khoảng 3 triệu tấn (8%) và làm vật liệu san lấp, đắp đường giao thông các loại khoảng 3,5 triệu tấn (9%).

Mặc dù lượng tro, xỉ nhiệt điện đã tiêu thụ được khoảng 34,5 triệu tấn, tương đương với 44% tổng lượng phát thải qua các năm, tuy nhiên vẫn chưa đạt được mục tiêu Đề án 452 là 52%.

Việc tro xỉ, thạch cao tiêu thụ còn chậm chủ yếu do một số nguyên nhân: Chi phí vận chuyển lớn; Khó khăn về kỹ thuật; Các văn bản hướng dẫn chưa được ban hành đầy đủ...

Nhằm khắc phục những tồn tại, Bộ Xây dựng đề xuất thực hiện một số giải pháp: Tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹ thuật liên quan đến xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao; Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ xử lý và sử dụng tro, xỉ, thạch cao FGD, thạch cao PG làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng.

Hỗ trợ, ưu tiên các nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Bộ, Quốc gia về nghiên cứu sử dụng tro, xỉ, thạch cao làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và sử dụng trong công trình xây dựng.

Đồng thời, đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền việc tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao; Tăng cường kiểm tra việc thực hiện đề án xử lý tro, xỉ, thạch cao do các cơ sở phát thải lập và phê duyệt. Các đơn vị xả thải thực hiện các cam kết trong báo cáo đánh giá tác động môi trường và thực hiện các quy định về pháp luật môi trường...

Cũng tại hội nghị, đại diện các Vụ, Viện thuộc Bộ Xây dựng, các hội, hiệp hội chuyên ngành Vật liệu xây dựng, lãnh đạo Sở Xây dựng địa phương, doanh nghiệp đã thảo luận và đóng góp nhiều ý kiến nhằm nêu bật những kết quả đạt được cũng như những thuận lợi, khó khăn, những tồn tại, vướng mắc gặp phải trong quá trình thực hiện Chương trình 567 và Đề án 452 thời gian qua, đồng thời đề xuất Chính phủ, Bộ Xây dựng những giải pháp nhằm đẩy mạnh sử dụng vật liệu xây không nung và xử lý, sử dụng tro, xỉ thạch cao trong thời gian tới.

Hầu hết các ý kiến đều cho rằng: Để đẩy mạnh phát triển vật liệu xây không nung, Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ phát triển công nghệ bê tông đúc sẵn và các sản phẩm tiền chế, đơn vị áp dụng công nghệ mới như giảm thuế VAT từ 10% xuống 5%; Kiểm soát việc tuân thủ quy định của pháp luật về % sử dụng sản phẩm gạch không nung trong các công trình xây dựng ngay từ khâu thiết kế; Hỗ trợ kinh phí cho các viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo, cập nhật các công nghệ sản xuất bê tông dự ứng lực, vật liệu xây không nung, vật liệu tấm lớn… vào giáo trình giảng dạy…

Bên cạnh đó, kiến nghị Bộ Xây dựng sớm ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật thiết kế, thi công và nghiệm thu riêng cho tường xây bằng gạch bê tông khí chưng áp, gạch bê tông bọt và gạch xi măng cốt liệu, làm cơ sở để các đơn vị áp dụng thống nhất và đồng bộ, phù hợp với thực tế.

Ban hành các chính sách hỗ trợ về đầu tư xây dựng công trình xanh, công trình tiết kiệm năng lượng, là nguồn sử dụng vật liệu xây không nung để đẩy mạnh tiêu thụ vật liệu thân thiện với môi trường; khuyến khích nghiên cứu sử dụng nguyên liệu thay thế cho nguyên liệu nhập khẩu.

Ngoài ra, các Hiệp, hội về xây dựng và vật liệu xây dựng cho rằng cần phát huy tối đa vai trò là cầu nối giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý Nhà nước, người tiêu dùng; đẩy mạnh xúc tiến thương mại; doanh nghiệp xây dựng chủ động nghiên cứu và đề xuất các giải pháp khắc phục các khiếm khuyết khi sử dụng vật liệu xây không nung; công bố đầy đủ các thông số kỹ thuật của sản phẩm theo quy định; tích cực nghiên cứu tận dụng phế thải và nguyên liệu tái chế để sản xuất vật liệu xây không nung, góp phần bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu theo Quyết định 452/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ…

Quang cảnh Hội nghị.

Kết luận Hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh nhận định: Sau 10 năm triển khai Chương trình 567 và gần 4 năm thực hiện Đề án 452, chúng ta đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Song trên thực tế vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế cần phải khắc phục.

Trong thời gian tới, nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả các nội dung Chương trình 567, Bộ Xây dựng tiếp tục ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, hoàn thiện văn bản về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về vật liệu xây không nung; Tiếp tục khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư, mở rộng quy mô sản xuất, dây chuyền, công nghệ, thiết bị.

Thứ trưởng đề nghị: Các doanh nghiệp chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm vật liệu xây không nung và hạn chế rủi ro trong sử dụng vật liệu xây không nung.

Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục rà soát tiêu chuẩn của sản phẩm, quy chuẩn trong xây dựng cũng như nâng cao sự hướng dẫn kỹ thuật, trợ giúp kỹ thuật trong quá trình thi công, xây dựng đối với sản phẩm vật liệu xây không nung.

Đối với Đề án 452, Thứ trưởng cho biết: Bộ Xây dựng tiếp thu ý kiến đóng góp tại hội nghị.

Với quan điểm xác định xỉ, tro là nguồn tài nguyên để phát triển sản xuất vật liệu xây không nung cũng như sử dụng vào những mục đích khác hiệu quả…, thời gian tới, Bộ Xây dựng sẽ hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, mở rộng khả năng sử dụng tro, xỉ để phù hợp ở các vùng miền, thực hiện tốt nhiệm vụ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao.

Bộ đồng thời ban hành chỉ thị đôn đốc các doanh nghiệp, địa phương, các sở ngành cùng phối hợp thực hiện hoàn thành tốt các nhiệm vụ còn lại của Đề án 452.