(Xây dựng) – Cứ mỗi trận lũ đi qua, hàng trăm, hàng nghìn mét vuông đất hai bên bờ sông Thạch Hãn (Quảng Trị) lại bị sập, sạt lở… cuốn trôi theo dòng nước xoáy, nguyên nhân do việc khai thác cát trái phép.

Nhiều bãi tập kết cát gần với Cồn Nổi.

Cồn Nổi nằm giữa dòng sông Thạch Hãn, thuộc địa phận khu phố Trung Chỉ, phường Đông Lương (thành phố Đông Hà). Trong đó, bờ Tây của đoạn sông này thuộc phương Đông Lương (thành Phố Đông Hà), phía bờ Đông thuộc xã Triệu Thuận, (huyện Triệu Phong). Trên đoạn sông này có trữ lượng khoáng sản (cát) lớn, chính vì thế, “cát tặc” vì lợi ích riêng tư mà bất chấp pháp luật, khai thác cát trái phép một cách có hệ thống, có nhiều thời điểm “cát tặc” hiên ngang khai thác cả ban ngày. Đây chính là một trong những nguyên dẫn đến sạt lở bờ sông và Cồn Nổi mất một phần lớn diện tích đất.

Nhiều người dân có tuổi sinh sống lâu năm hai bờ sông này cho biết: Phía bờ sông thuộc xã Triệu Thuận bị sạt lở, nước xâm thực vào đất liền hàng chục mét; phía bờ sông thuộc phường Đông Lương sạt lở, nước xâm thực vào đất liền gần 10 mét. Điều đáng quan tâm là sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975), diện tích Cồn Nổi là hàng chục nghìn mét vuông, có chiều dài gần 1.000 mét chạy dọc giữa con sông. Nơi đây trở thành đồng cỏ tốt tươi để người dân chăn nuôi gia súc và canh tác cây hoa màu. Ấy vậy, đến nay Cồn Nổi chỉ còn lại vài nghìn mét vuông, nằm thọt lỏm giữa sông. Ngoài ra, do tranh giành điểm khai thác, dẫn đến tình trạng xâu ẩu làm mất an ninh trật tự, gây nhức nhối đối với người dân hai bên bờ sông.

Qua tìm hiểu của phóng viên, tại thôn Đại Lộc B, xã Triệu Thuận (huyện Triệu Phong) có hơn 100 hộ gia đình ở cận bờ Đông sông Thạch Hãn, họ sinh sống chủ yếu bằng nghề đánh bắt thủy sản trên sông nước, không có ruộng vườn, đất đai canh tác. Do đánh bắt thủy sản ngày càng khó khăn, một số hộ gia đình đã chuyển sang nghề khai thác cát. Toàn bộ số tàu thuyền trong thôn có hơn 100 chiếc, trong đó có gần 40 tàu thuyền làm nghề khai thác cát, có 6 tàu trọng tải từ 20m3 trở lên, số còn lại chủ yếu thuyền nhỏ từ 2-4m3, phần lớn họ khai thác cát trái phép xung quanh Cồn Nổi.

Ông Hoàng Văn An - Phó Chủ tịch UBND xã Triệu Thuận cho biết: UBND xã Triệu Thuận đã nhiều lần tuyên truyền, vận động người dân thôn Đại Lộc B chuyển đổi ngành nghề, không tham gia nghề khai thác cát trái phép. Theo đó, số thanh niên trong thôn lớn lên phần lớn đi kiếm việc làm những nơi khác, hoặc đi xuất khẩu lao động. Tuy nhiên, số còn lại ở độ tuổi ngoài 40, họ cho là lớn tuổi nên không đi tìm kiếm việc làm khác mà vẫn mưu sinh bằng nghề khai thác cát.

Ông Lê Quang Bằng - Khu phố trưởng khu phố Trung Chỉ, phường Đông Lương (thành phố Đông Hà) cho hay: Người dân Trung Chỉ rất bức xúc khi thấy cảnh dòng sông bị “cát tặc” hoành hành “xẻ thịt”, mặc dù người dân đã phản ánh nhiều lần với chính quyền các cấp, các cơ quan chức năng cần có giải pháp xử lý triệt để tình trạng khai thác cát trái phép, bảo vệ dòng sông, bảo vệ đồng đất quê nhà.

Điều đang quan tâm là năm 2021, khu phố Trung chỉ đã tổ chức họp dân, thống nhất làm văn bản gửi cho các cấp, các ngành liên quan. Văn bản nhấn mạnh “Trong thời gian vừa qua, nhất là hai năm gần đây việc khai thác cát lậu tại khu vực Cồn Nổi thôn Trung Chỉ xảy ra một cách trắng trợn, hỗn loạn, có lúc gần như thách thức, xem thường pháp luật, chính quyền địa phương và các ngành chức năng. Việc này đã nhiều lần được cán bộ và nhân Trung Chỉ bức xúc lên tiếng phản đối, với chính quyền địa phương, cũng như tại các cuộc tiếp xúc cử tri của các đoàn đại biểu HĐND các cấp…”. Đồng thời, người dân đề nghị các cấp có thẩm quyền cần đưa mỏ cát xung quanh Cồn Nổi vào quy hoạch, đấu thầu cấp mỏ, để vừa dễ quản lý vừa chống thất thu ngân sách của Nhà nước.

Ông Nguyễn Chơn Thử - Chủ tịch UBND phường Đông Lương cho biết: Năm 2021, UBND phường Đông Lương đã làm báo cáo gửi cho thành phố Đông Hà và các ngành liên liên quan về tình hình khai thác cát trái phép xung quanh Cồn Nổi cũng như về tâm tư nguyện vọng của người dân trong khu vực Cồn Nổi. Trên cơ sở đó, UBND phường Đông Lương đã đề xuất các giải pháp nhằm xử lý việc khai thác cát trái phép, lập lại tình hình an ninh trật tự tại quanh khu vực Cồn Nổi. Trong đó, phường đã đề cập đến việc, nếu được cấp thẩm quyền cấp phép cho đấu thầu cấp mỏ thì phải xem xét cụ thể đến yếu tố tác động môi trường trong khu vực, chống sạt lở bờ sông, nhất là quanh chân cầu Đại Lộc, đảm bảo an ninh trật tự…

Địa phương mất nhiều chi phí để chống sạt lở bờ sông gần Cồn Nổi.

Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, cấp có thẩm quyền chưa đưa ra phương án cụ thể nào, công tác quản lý, bảo vệ dòng sông xung quanh Cồn Nổi trách nhiệm chính vẫn là phường Đông Lương và UBND xã Triệu Thuận. Tuy nhiên, việc xử lý các vụ khai thác cát trái phép còn mang tính hành chính, chưa đủ mạnh để răn đe và xử lý triệt để nên Cồn Nổi sông Thạch Hãn vẫn “oằn mình” bởi nạn khai thác cát trái phép.