(Xây dựng) – Việc phát triển các công trình chung cư cao tầng có kiến trúc xanh, phù hợp với nếp sống của người dân, tạo nên không gian sống xanh luôn là vấn đề được ưu tiên hàng đầu hiện nay.

Không gian cây xanh và sân chơi tầng trệt chung cư Vinhome Royal City, thiết kế năm 2011, khánh thành năm 2013, là một trong những thể nghiệm đầu tiên khu chung cư nội đô có diện tích cây xanh, sân chơi, sân thể thao diện tích lớn tại tầng trệt tại Hà Nội (nguồn: tác giả).

Cần phải có không gian xanh trong khu vực nội đô

Trong bối cảnh đất nội đô hạn hẹp, những không gian nhà chung cư cao tầng nội đô bê tông kính “ngột ngạt”, thiếu hẳn các yếu tố thiên nhiên, chịu ô nhiễm ánh sáng và tiếng ồn, thiếu các không gian vui chơi và giao lưu cộng đồng được xem là nguyên nhân chính của sự đứt gãy văn hóa lối sống cũ, làm suy giảm nghiêm trọng sức khỏe thể chất và tinh thần của cư dân.

Tốc độ xây dựng tăng nóng khoảng 15%/năm, các chung cư cao tầng tập trung đông dân với nhiều hoạt động dịch vụ thương mại sôi động cũng trở thành những “hố đen năng lượng” tiêu tốn từ 15 - 30% tổng năng lượng tiêu dùng của đô thị, là nguồn phát thải gây ô nhiễm môi trường, làm trầm trọng thêm tình trạng phát triển thiếu bền vững.

Nhận thức được vấn đề trên, trong khoảng 15 năm gần đây, một trong những điểm nổi bật nhất trong khu vực nội đô chính là sự xuất hiện ngày càng nhiều các công trình chung cư cao tầng với diện tích cây xanh lớn, đạt được các tiêu chí kiến trúc xanh, sinh thái và tiết kiệm năng lượng. Đánh giá trên cả tiến trình thể nghiệm và nhân rộng phủ xanh chung cư cao tầng nội đô, dù có nhiều trở ngại ban đầu, nhưng hiện đã mang lại nhiều kết quả cụ thể, không chỉ vẻ đẹp thẩm mỹ kiến trúc cảnh quan đô thị mà còn tạo dựng một nếp sống tiện nghi xanh – sinh thái – nhân văn cho cư dân.

Tạo lập kiến trúc xanh cho công trình chung cư cao tầng

Tại bước thể nghiệm đầu tiên, tiếp thu các trào lưu kiến trúc sinh thái đơn giản của thế giới, các khu chung cư cao tầng nội đô đã được tổ chức tối ưu không gian cây xanh tại tầng trệt, mang đến một vẻ đẹp sinh thái hấp dẫn riêng cho công trình. Đồng thời, các không gian cây xanh này được tổ chức “đẩy sâu” khi có sự kết hợp giữa không gian vui chơi, thư giãn, luyện tập thể thao, giao lưu cộng đồng với sự hiện diện của nhiều hình thức tượng, tranh điêu khắc, nghệ thuật công cộng ngoài trời.

Ở mức cao hơn, các không gian cây xanh đơn lẻ này tiếp tục được quy hoạch kết nối để trở thành “không gian sinh thái điều hòa môi trường sống bền vững” trên phạm vi lớn. Đây còn là không gian giao lưu, sinh hoạt văn hóa cộng đồng, vui chơi, khám phá thiên nhiên sinh động, thú vị dành cho trẻ em. Để đạt được điều này, quy hoạch tổng mặt bằng với mật độ xây dựng và tầng cao công trình, kết nối không gian tổng thể tối ưu đã được áp dụng. Từ đây, những cơ sở và thể nghiệm đầu tiên về môi trường sống chung cư xanh – sinh thái – nhân văn trong khu vực nội đô đã bước đầu hiện hữu.

Không gian xanh tầng trệt các căn hộ chung cư được kết nối thành khu công viên lớn, nơi luyện tập thể thao, nghỉ dưỡng và khám phá thiên nhiên thú vị cho trẻ em tại chung cư Pháp Vân Tứ Hiệp (Hà Nội) thiết kế năm 2010, giải thưởng Kiến trúc quốc gia năm 2022 (nguồn: tác giả).

Trong giai đoạn tiếp theo, tiếp tục là các thể nghiệm tổ chức không gian cây xanh trên tầng mái khối đế chung cư cao tầng nội đô với các vườn xanh, tiểu cảnh thiên nhiên độc đáo kèm theo nhiều tiện nghi sống xanh cao cấp cho cư dân như bể bơi, phòng Gym, khu vui chơi, café thư giãn... Với vai trò là không gian chuyển tiếp giữa chức năng công cộng và căn hộ, sự hiện diện của các không gian cây xanh tại đây đã tạo ra sự ngăn cách chung/riêng hiệu quả, bổ sung thêm không gian vui chơi, thể thao, sinh hoạt cộng đồng còn rất thiếu, mà còn tạo dựng tính vẻ đẹp sinh thái riêng khi làm “mềm hóa” kiến trúc thị giác “khô cứng” ở phần thân công trình.

Thiết kế quy hoạch tổng mặt bằng chung cư xanh Dolphin Plaza (Trần Bình, Hà Nội) với không gian cây xanh nghỉ ngơi thư giãn, bể bơi, khu luyện tập thể thao nhẹ và vui chơi cho trẻ em, khánh thành năm 2011, giải thưởng Kiến trúc quốc gia năm 2012 (nguồn: tác giả).

Đặc biệt, lần đầu tiên giải pháp cũng đã chứng minh khả năng hạn chế hiệu quả bức xạ nhiệt và tiếng ồn cho tòa nhà. Để đạt được kết quả, thiết kế xây dựng công trình áp dụng nhiều tiến bộ mới gồm: Hệ kết cấu chịu lực tải trọng lớn cho kết cấu móng và mái khối đế, công nghệ chống thấm, thiết bị chiếu sáng và chăm sóc cây xanh tự động hóa kỹ thuật số… Từ đó, vẻ đẹp theo một nếp sống xanh – sinh thái của cư dân cũng được thiết lập theo một mức độ chất lượng cao hơn.

Tòa nhà chung cư cao tầng Mulberry Lane (Hà Nội) với không gian tầng trệt và tầng mái khối đế có diện tích bố trí tiểu cảnh cây xanh, không gian vui chơi, bể bơi, luyện tập thể thao, tượng điêu khắc trang trí đặc sắc, được Singapore cấp giấy chứng nhận “Tòa nhà đạt tiêu chuẩn thân thiện với môi trường” BCA Green Mark năm 2014 (nguồn: tác giả).

Sau khi đã phổ biến hơn, việc phủ xanh trên tầng mái chung cư cao tầng nội đô đã tiếp tục được triển khai. Các không gian mái chung cư nội đô trước kia vốn đơn điệu với sàn bê tông và hệ thống kỹ thuật nay đã được tổ chức bằng không gian cây xanh tiểu cảnh độc đáo theo các chủ đề, kèm theo nhiều trang thiết bị tiện ích.

Như vậy, hầu hết diện tích công cộng trong chung cư cao tầng nội đô đã được tối ưu hóa để tạo dựng tiện nghi sống xanh - sinh thái - nhân văn cho cộng đồng cư dân. Đặc biệt, khi kết hợp với một số tiện ích mới như bể bơi vô cực, Rooftop cafe – bar… đã mang đến nhiều trải nghiệm thu hút, tiện ích thiết yếu cao cấp lần đầu xuất hiện.

Không chỉ là điểm nhấn xanh – sinh thái trên cao của kiến trúc tòa chung cư, giải pháp còn gia tăng khả năng hạn chế tối đa bức xạ nhiệt bất lợi thẩm thấu trực tiếp từ kết cấu mái, giảm đáng kể năng lượng cho thông gió và điều hòa. Để đạt được điều này, ngoài áp dụng các giải pháp kết cấu chịu tải trọng lớn, chống thấm hiệu quả, một thiết kế tổng thể không gian chung cư cao tầng đồng bộ theo hướng sinh thái, tối ưu vi khí hậu, tiện nghi, an toàn…với chất lượng khác biệt lớn so với trước đây đã được thực hiện, giúp nâng chất tối đa tiện nghi sống xanh – sinh thái – nhân văn.

Không gian tiểu cảnh cây xanh bon sai, sân chơi, tập thể thao nhẹ thư, giãn tại tầng mái chung cư Ecohome (Hà Nội), khánh thành năm 2019 (nguồn: tác giả).

Phủ xanh hiệu quả không gian chung, riêng bên trong và ngoài tòa nhà

Trong giai đoạn hiện nay, khi các không gian công cộng trong chung cư cao tầng nội đô đã được phủ xanh tối đa, các không gian căn hộ có nhiều cây xanh sau cùng cũng đã được thể nghiệm. Các không gian chính trong căn hộ như phòng khách, phòng ngủ, bếp, vệ sinh… thiết kế tối ưu thông gió và chiếu sáng tự nhiên. Các khu ban công, lô gia tổ chức nhiều cây xanh bóng mát và trang trí để chất lượng tiện nghi sống và vẻ đẹp của căn hộ chuyển tiếp lên mức chất lượng sống cao khác biệt.

Mặt khác, các xu hướng mới như “Biophilic Design - Thiết kế ưa sinh thái” được triển khai với định hướng tái hiện đánh thức mọi giác quan gắn với thiên nhiên cho nội ngoại thất căn hộ. Bên cạnh đó là nhiều hệ thống thiết bị tiết kiệm năng lượng như: điều hòa/đèn chiếu sáng tiết kiệm điện, hệ thống nước nóng/pin mái nhà năng lượng mặt trời, thiết bị vệ sinh tiết kiệm nước… Quý giá hơn, công trình nhà chung cư với sự hiện diện của cây xanh ở toàn bộ mặt tiền và tầng cao, trở thành những “đảo xanh nội đô” gia tăng tiện nghi sống, điều hòa môi trường vi khí hậu, giảm tác động ô nhiễm môi trường, tạo dựng vẻ đẹp cảnh quan sinh thái cho khu vực nội đô nói riêng cũng như toàn đô thị nói chung.

Cho đến thời điểm hiện tại, với các kết quả hiện hữu đã được chứng minh, việc phát triển các công trình chung cư xanh – sinh thái trong khu vực nội đô đã trở thành một trong những xu thế tất yếu, luôn được chú trọng triển khai thực hiện. Khác với các giai đoạn trước, không gian xanh - sinh thái trong chung cư cao tầng nội đô hiện nay đã được phủ xây hợp lý và hiệu quả ở tất cả các phần không gian chung và riêng bên trong và ngoài toà nhà. Tương lai tiếp theo chính là nâng chất phủ xanh để tăng tối đa mức độ tiện nghi và thẩm mỹ sống xanh – sinh thái – nhân văn.

Để làm được điều này, ngoài việc nhân rộng về số lượng, cần triển khai theo chiều sâu để đạt được các hiệu quả thực chất, hạn chế lãng phí và hình thức. Các chính sách đồng bộ khuyến khích phát triển nhân rộng phủ xanh các công trình chung cư cao tầng nội đô như các ưu đãi điểm thưởng, ưu đãi về thuế/phí trong quá trình đầu tư xây dựng công trình…cần được sớm nghiên cứu và ban hành.