(Xây dựng) - Ước tính, mỗi năm, Việt Nam thải ra 25 triệu tấn chất thải rắn sinh hoạt, trong đó, 30% được xử lý đốt hoặc sản xuất phân hữu cơ, 70% chôn lấp trực tiếp. Tuy nhiên, do tỷ lệ chôn lấp cao nên đã gây nhiều vấn đề xã hội bức xúc cũng như tăng nguy cơ ô nhiễm môi trường. Trong khi đó, số các dự án điện rác hy vọng sẽ giải quyết được tình trạng xử lý rác thải mới chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Rác thải gây ô nhiễm môi trường đang là vấn đề bức xúc hiện nay.

Theo Tiến sĩ Mai Huy Tân - Chủ tịch, Giám Công ty TNHH Nhịp cầu Việt Đức (VIDEBRIDGE), Việt Nam có 9 dự án điện rác công nghệ Trung Quốc thì chỉ có 1 dự án thành công. Những dự án này được cấp giấy phép đầu tư bởi Hà Nội, Phú Thọ, Hải Dương, Bắc Giang, Thái Bình, Thanh Hóa, Thừa Thiên - Huế, Đà Nẵng (đang xem xét) và Cần Thơ. Duy nhất dự án điện rác của Công ty Everbright (Trung Quốc) tại Cần Thơ thành công, đã chạy được 18 tháng.

Trong khi đó, đốt rác phát điện đang là giải pháp tối ưu trong việc xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Công nghệ này được sử dụng rộng rãi tại nhiều nước phát triển như Nhật Bản, EU… bởi vừa giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường vừa cung cấp năng lượng cho xã hội.

Tại Việt Nam, Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường khuyến khích các địa phương đủ điều kiện chuyển sang đốt rác phát điện. Mới đây, Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về các vấn đề phát triển bền vững, năng lượng tái tạo, bảo vệ môi trường cũng đã có nhiều nội dung nhấn mạnh đến giải quyết ô nhiễm rác thải bằng các công nghệ hiện đại và phù hợp với Việt Nam. Thực tế cũng đã có nhiều dự án điện rác ở khắp các địa bàn tỉnh thành nhưng phần lớn không mang lại hiệu quả.

Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến những khó khăn khi triển khai các dự án điện rác? Theo ông Tô Văn Hùng - Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Đà Nẵng thì chi phí là khó khăn đầu tiên. “Hiện nay Đà Nẵng trả cho việc chôn lấp 1 tấn rác là 42.000 đồng. Trong khi đó, tất cả những công nghệ mà các nhà đầu tư giới thiệu không có công nghệ nào dưới 20 USD/tấn rác. Như vậy, câu chuyện nguồn vốn là một bài toán thực sự nan giản”, ông Hùng chia sẻ.

Vấn đề khác, theo ông Hùng, là năng lực, kinh nghiệm của những nhà đầu tư có tiếp cận được công nghệ tiên tiến nhất thế giới hiện nay hay không? Đà Nẵng vừa tổ chức bước đầu tiên để lựa chọn nhà đầu tư dự án xử lý rác với quy mô 1.000 tấn/ngày. Có 26 nhà đầu tư quan tâm cùng 26 bộ hồ sơ về công nghệ xử lý rác gửi đến Đà Nẵng. Qua xét tuyển, Đà Nẵng chưa tìm được nhà đầu tư nào đáp ứng năng lực.

Các chuyên gia cho rằng, nhiều dự án điện rác tại Việt Nam khó tồn tại do chi phí cao như: Công nghệ HTC, biocarbon có thể sử dụng làm nhiên liệu sạch để đốt nhưng chi phí cao không dùng để sản xuất điện năng. Hay công nghệ thiết bị TF, cũng đòi hỏi rác thải được phân loại từ nguồn và chỉ xử lý rác thải hữu cơ để làm thành phân compost…

Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Linh Ngọc - nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chủ tịch Hội nước sạch Việt Nam cho rằng: Công nghệ tiên tiến là rất tốt nhưng thực chất chi phí đầu tư rất lớn, nhà đầu tư cần tập trung vào vấn đề kinh phí trước khi lựa chọn công nghệ. Bên cạnh đó, cần giảm bớt chi phí, giảm bớt thủ tục để các nhà đầu tư có thể yên tâm đầu tư vào công nghệ.