(Xây dựng) - Hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) thông qua kênh đại lý làm thủ tục hải quan đang là một xu hướng tất yếu trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Thời gian qua, hoạt động của các đại lý hải quan đã thu được một số kết quả, đóng góp cho sự phát triển các dịch vụ trong hoạt động XNK. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn tồn tại những thách thức cần được hóa giải trong thời gian tới.

Quang cảnh hội thảo.

Ngày 10/10, Tổng cục Hải quan tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Phát triển đại lý Hải quan: Thực trạng và giải pháp” nhằm trao đổi và thảo luận để tìm ra các giải pháp phát triển đại lý làm thủ tục hải quan trong tình hình mới.

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Lưu Mạnh Tưởng, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Hải quan, Chủ tịch Hội đồng khoa học Tổng cục Hải quan cho biết: Với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay, đại lý hải quan là một loại hình dịch vụ rất phát triển trong hoạt động xuất nhập khẩu. Đây là một khâu trong chuỗi dịch vụ giao nhận hàng hóa mà nhiều nước đã áp dụng hiệu quả. Hiện nay, các quốc gia phát triển trên thế giới gần như 100% đã áp dụng thông quan điện tử, các thủ tục đều được thực hiện trên hệ thống tự động hóa nên hệ thống đại lý khai thuê hải quan cũng mang tính đặc thù và phát triển chuyên nghiệp hơn, đáp ứng nhu cầu của xã hội.

Thời gian qua, hệ thống luật pháp Việt Nam liên quan đến đại lý làm thủ tục hải quan khá đầy đủ đáp ứng được yêu cầu trong lĩnh vực kinh tế và hoạt động xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, hoạt động ngoại thương, giao lưu buôn bán quốc tế ngày càng phát triển; khối lượng hàng hóa XNK tăng nhanh cả về số lượng và giá trị; nhu cầu làm thủ tục của các chủ hàng tăng lên, cộng thêm với các quy chế, chính sách pháp luật mới đã làm cho các quy trình làm thủ tục, kiểm tra, quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu càng trở nên phức tạp hơn. Để nâng cao được vai trò và chất lượng dịch vụ đại lý hải quan trong hoạt động XNK, đặc biệt trong môi trường thương mại điện tử xuyên biên giới thì cần phải nhanh chóng hoàn thiện hệ thống pháp luật có liên quan làm cơ sở pháp lý cho việc triển khai và thực hiện; nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các đại lý hải quan thông qua tăng cường mối quan hệ hợp tác Hải quan - Doanh nghiệp.

Tại Hội thảo, các tham luận đã tập trung làm rõ vai trò của đại lý hải quan trong chuỗi cung ứng toàn cầu; Phân tích, đánh giá tình hình hoạt động của các đại lý hải quan hiện nay và thực trạng quy định pháp luật đối với đại lý hải quan và công tác quản lý hoạt động của đại lý làm thủ tục hải quan; Trao đổi về những giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong phát triển đại lý hải quan, đề xuất cơ chế quản lý hoạt động của đại lý hải quan, nhân viên đại lý hải quan theo hướng tạo thuận lợi, giảm thủ tục, giảm chi phí, giảm thời gian, hỗ trợ thông tin, giải đáp thông tin liên quan đến xuất nhập khẩu hàng hóa, làm thủ tục hải quan… nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu và các đại lý, nhân viên đại lý thủ tục hải quan trong quá trình thực hiện hoạt động thông quan hàng hóa; Cách thức tổ chức đào tạo nâng cao trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ khai báo hải quan, các quy định về chính sách đối với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, sử dụng thành thạo các hệ thống khai báo hải quan…

Tham luận về “Vai trò của đại lý hải quan trong chuỗi cung ứng toàn cầu” của Viện Nghiên cứu Hải quan cho thấy: Thời gian qua, đại lý hải quan đã và đang tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong thương mại quốc tế, đặc biệt là trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Mặc dù chúng ta đều biết tầm quan trọng của các đại lý làm thủ tục hải quan trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng thời gian gần đây, vai trò của họ đã liên tục thay đổi do môi trường quản lý thay đổi nhanh chóng, quy định pháp lý được điều chỉnh, bao gồm cả những thách thức do môi trường hải quan điện tử đặt ra. Chính vì vậy, đại lý làm thủ tục hải quan đang được kỳ vọng sẽ trở thành “cánh tay nối dài” giúp cơ quan Hải quan, doanh nghiệp xuất nhập khẩu giảm tải áp lực công việc khi khối lượng hàng hóa và nhu cầu xuất nhập khẩu ngày một gia tăng. Hướng đến mục tiêu thực hiện chủ trương cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm thời gian, chi phí thực hiện thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Nhiều kiến nghị được đưa ra với kỳ vọng tháo gỡ khó khăn cho đại lý làm thủ tục hải quan trong tình hình mới.

Thời gian qua, Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã ban hành một số văn bản, chính sách sửa đổi nhằm tạo môi trường pháp lý thống nhất cho hoạt động cung cấp dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan. Tuy nhiên phải thừa nhận một thực tế là tại Việt Nam, hoạt động của các đại lý hải quan hiện vẫn chưa được như mong đợi.

Tham luận về “Thực trạng quy định pháp luật và hoạt động của đại lý làm thủ tục hải quan”, Cục Giám sát quản lý về Hải quan cho biết: Trong quá trình vận hành và triển khai quản lý đại lý hải quan, Cục Giám sát quản lý về Hải quan ghi nhận một số khó khăn, vướng mắc, những tồn tại cần quan tâm, tháo gỡ, cải cách cho phù hợp với tình hình hiện nay.

Hội nhập hóa, toàn cầu hóa, dưới sự tác động của tự do hóa thương mại và tiến bộ khoa học công nghệ, các hoạt động thương mại ngày càng gia tăng về số lượng, chủng loại và trở nên phức tạp hơn về cả mức độ, phương thức và tính chất thực hiện đã mang lại nhiều cơ hội cho sự phát triển của nền kinh tế, nhưng cũng mang lại những thách thức, đòi hỏi sự quản lý có hiệu quả của các cơ quan quản lý Nhà nước và hoạt động chuyên nghiệp của các doanh nghiệp làm thủ tục hải quan. Đồng thời, đáp ứng được yêu cầu đổi mới ứng dụng công nghệ, kết nối chia sẻ thông tin, cũng như nâng cao năng lực tuân thủ để đủ điều kiện tham gia chuỗi cung ứng ưu tiên.

Đại lý làm thủ tục hải quan được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp XNK hoạt động hiệu quả hơn, giảm bớt chi phí trong đào tạo, sử dụng nguồn nhân lực, và chi phí phải trả cho những sai xót, vi phạm của nhân viên; cũng như giúp cơ quan hải quan giảm bớt thời gian tư vấn, hướng dẫn, xử lý những vi phạm do thiếu hiểu biết trong quá trình thực hiện hoạt động XNK, thông quan hàng hóa.

Ông Trần Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Hải Phòng đề xuất một số giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho các đại lý.

Trao đổi về những thuận lợi và khó khăn trong hoạt động của các đại lý làm thủ tục hải quan, ông Trần Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Hải Phòng cho biết: Theo thống kê, số lượng đại lý hải quan tại địa bàn quản lý của Cục Hải quan Hải Phòng tăng lên qua các năm nhưng tỷ lệ gia tăng không nhiều. Đại lý hải quan được kỳ vọng là “cánh tay nối dài” của cơ quan Hải quan với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, hỗ trợ đắc lực cho hoạt động khai báo hải quan của doanh nghiệp, góp phần để cơ quan Hải quan đưa ra quyết định thông quan hàng hóa nhanh và chính xác. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động đại lý hải quan chưa thực sự đi vào chiều sâu, chưa đạt được hiệu quả cao. Nhiều đại lý chưa hoạt động đúng với vai trò, tư cách của đại lý hải quan.

Hiện nay, chủ yếu các đại lý hải quan chỉ thực hiện hoạt động khai thuê, nhập các chỉ tiêu thông tin khai báo, làm thuê các thủ tục bến bãi, điều xe, bốc xếp hàng hóa..., còn việc đứng tên trên tờ khai hải quan, thực hiện các nghĩa vụ thuế vẫn do chủ hàng tự thực hiện. Tuy họ chỉ làm 1 phần trong chuỗi công việc, nhưng cũng không thể phủ nhận vai trò của các đại lý làm thủ tục hải quan. Ông Trần Mạnh Hùng đề xuất, nên chăng cần có những chính sách đối với doanh nghiệp có nhiều nhân viên được cấp thẻ đại lý. Và có thể chưa thực hiện ngay được nhưng cần có lộ trình trong việc cung cấp dịch vụ làm thủ tục hải quan bắt buộc phải thông qua đại lý hải quan hoặc doanh nghiệp XNK phải có nhân viên được cấp mã số nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan. Cần xây dựng chính sách, quy định hạn chế việc một cá nhân đứng tên trên giấy giới thiệu để làm thủ tục XNK cho nhiều công ty mà không phải là đại lý hải quan, đồng thời nâng cao tinh thần trách nhiệm của các đại lý.

Và để tiến tới hiện đại, minh bạch thì đại lý làm thủ tục hải quan cũng cần phải có nhân lực giỏi, có tiềm lực, có dịch vụ được xếp hạng. Đến một ngày nào đó siết chặt được việc các doanh nghiệp đều phải qua đại lý mới được làm thủ tục hải quan XNK một số mặt hàng có điều kiện thì đại lý làm thủ tục hải quan lúc đó cũng phải đáp ứng được các điều kiện để đảm bảo trách nhiệm cũng như điều kiện về trình độ nhân viên đại lý hải quan theo quy định.

Kết luận hội thảo, ông Lưu Mạnh Tưởng, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Hải quan nhấn mạnh: Việc hình thành một đơn vị trung gian, thay mặt chủ hàng đứng ra làm thủ tục hải quan là cần thiết. Là loại hình dịch vụ nằm trong chuỗi cung ứng cho hoạt động XNK hàng hoá và được coi như “cánh tay nối dài” trong việc khai báo, thực hiện thủ tục hải quan. Thông qua đó, chính các đại lý hải quan sẽ giúp cơ quan Hải quan phổ biến các chế độ chính sách đến doanh nghiệp xuất nhập khẩu kịp thời hơn, tránh tình trạng ùn tắc, tạo sự thông thoáng trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan, ngăn chặn được các hiện tượng tiêu cực, phiền hà, sách nhiễu. Còn đối với các doanh nghiệp XNK, đại lý hải quan sẽ giúp doanh nghiệp XNK thông quan nhanh hàng hoá, tránh được những vi phạm trong quá trình làm thủ tục hải quan và tiết kiệm được chi phí.

Cũng theo Phó Tổng Cục trưởng, kết quả của Hội thảo sẽ là tài liệu, gợi ý để Tổng cục Hải quan nâng cao vai trò quản lý Nhà nước, hoàn thiện chính sách pháp luật về đại lý hải quan; tạo thuận lợi hơn nữa đối với hoạt động XNK thông qua đại lý hải quan; hỗ trợ đại lý nâng cao năng lực, chất lượng làm thủ tục hải quan; hợp tác phát triển đại lý hải quan; minh bạch hóa hoạt động đại lý hải quan.