(Xây dựng) – Trước việc gần đây các phương tiện truyền thông đưa tin, nhà thờ Bùi Chu (Nam Định) sắp hạ giải để xây mới lại giống như cũ, phóng viên đã liên hệ với Hội Di sản văn hóa Việt Nam, Cục Di sản – Bộ Văn hóa Thể thao và du lịch và một số vị chuyên gia về di sản kiến trúc nhưng đã bị từ chối trả lời. Kinh nghiệm ở nhiều nước, việc bảo tồn di sản đối với công trình kiến trúc cổ, cũ có giá trị họ không đập đi toàn bộ để làm mới giống cũ. Đã có nhiều ý kiến cho rằng, như vậy sẽ mất đi giá trị về lịch sử, văn hóa, kiến trúc, kỹ thuật và sử dụng vật liệu của người đi trước.

Nhà thờ chính tòa Bùi Chu.

Tháng 5/2019, giới nghiên cứu văn hóa và kiến trúc sư trong nước xôn xao trước thông tin nhà thờ chính tòa Bùi Chu (Nam Định) hơn 130 năm tuổi sẽ bị tháo dỡ (hạ giải). Một nhóm kiến trúc sư đã đến thẩm định công trình và gửi thỉnh nguyện thư xin hoãn việc phá dỡ nhà thờ.

Nhóm kiến trúc sư cho rằng, nhà thờ Bùi Chu xây dựng từ năm 1885, là “di sản kiến trúc nghệ thuật và văn hóa”. Nhóm nhận định, công trình không chỉ mang kiến trúc châu Âu mà còn kết hợp các yếu tố, chi tiết, vật liệu của Việt Nam để tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự giao lưu văn hóa Đông - Tây.

Sau 9 tháng trì hoãn, ngày 3/2 kế hoạch hạ giải Nhà thờ Chính tòa Bùi Chu (Xuân Trường, Nam Định) được tái khởi động với việc di dời nội thất, tháo rời các cấu kiện bên trong nhà thờ. Linh mục Nguyễn Đức Giang - Tổng đại diện giáo phận Bùi Chu cho biết, nhà thờ mới sẽ là một phiên bản của nhà thờ cũ. Các vật dụng còn giá trị đều được tận dụng đưa vào nhà thờ mới.

Giáo dân chuyển đồ nội thất bên trong nhà thờ ra ngoài (Ảnh: Hữu Tuyền).

Theo một chuyên gia về kiến trúc: Di sản là tài sản Quốc gia cho dù đã nằm trong danh sách di sản hay chưa cũng không ai được xâm hại nếu không có những quyết định, cân nhắc từ phía các cơ quan chuyên môn. Di sản nhà thờ chính tòa Bùi Chu không chỉ là tài sản riêng của Giáo xứ hay của tỉnh Nam Định, mà chúng ta cần nhận thức rằng, đó là tài sản của cộng đồng. Sẽ là tổn thất lớn, là sự mất mát không chỉ với tỉnh Nam Định mà với tất cả chúng ta nếu chúng ta cho đập bỏ di sản. Cần một quyết định khẩn cấp, kịp thời của UBND tỉnh, Bộ Văn hóa Thể Thao và Du lịch có những phân tích chuyên môn và đưa ra giải pháp bảo tồn di sản này. Cho dù có phải mất thêm thời gian, bởi mọi sự vội vàng sẽ có thể dẫn đến những sai lầm không thể sửa chữa được.

Nói cho đến cùng, dù có tốn nhiều tiền của công sức, dù cho công nghệ bây giờ hiện đại hơn việc người xưa xây dựng; thì việc cải tạo tu bổ theo kiểu đang làm sẽ không thể so với công trình cũ về mặt giá trị kiến trúc, văn hóa.

Đấu trường La Mã tại Italia đã bị phá hủy theo thời gian, nhưng việc trùng tu không có nghĩa là phá hủy hết đi để xây dựng lại, bởi nếu làm mới lại thì liệu còn ai đến đây chiêm ngưỡng kỳ quan này nữa.

Trong khi đó, Điều 34, Luật Di sản Văn hóa quy định: “Việc bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích phải bảo đảm giữ gìn tối đa các yếu tố gốc cấu thành di tích…Những nguyên tắc cơ bản trong bảo tồn, trùng tu di tích gồm: Mục đích của bảo tồn – trùng tu trước hết và tối cao là duy trì, đảm bảo sự tồn tại lâu dài của di tích, do đó trong trùng tu cần bảo tồn tối đa các thành phần nguyên gốc và tính chân xác của di tích. Bảo tồn – trùng tu cần hạn chế càng nhiều càng tốt sự can thiệp vào di tích, mọi sự can thiệp khi cần thiết không làm giảm, thay đổi những đặc điểm cơ bản và những giá trị vốn có của di tích. Ưu tiên bảo quản, gia cường sau đó mới đến tu bổ phục hồi và tôn tạo.

Các thành phần thay thế, bổ sung phải được phân biệt với các thành phần nguyên gốc tránh sự nhầm lẫn của các thế hệ sau. Mọi quyết định về phục hồi cần phải có những căn cứ xác thực, tuyệt đối không được thực hiện trên các giả thiết. Bảo tồn – trùng tu di tích là một khoa học liên quan đến các vấn đề lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật không tương đồng với xây dựng hoặc sửa chữa nhà cửa. Công tác trùng tu phải dựa trên những nghiên cứu, khảo sát, phân tích, đánh giá toàn diện. lập hồ sơ đầy đủ trước khi can thiệp vào di tích. Bảo tồn – trùng tu ưu tiên sử dụng các vật liệu, chất liệu truyền thống, các quy trình kỹ thuật thi công truyền thống. Việc sử dụng các vật liệu, kỹ thuật mới khi cần thiết phải có các giải pháp không làm ảnh hưởng đến các đặc điểm, giá trị vốn có của di tích.

Giá trị kiến trúc và nghệ thuật trang trí của công trình nhà thờ còn thể hiện sự độc đáo riêng biệt của từng nền văn hóa, các cộng đồng riêng đóng góp vào dòng chảy chung của lịch sử công giáo thế giới. Đây chính là ý nghĩa quan trọng nhất của việc bảo tồn di sản kiến trúc công giáo ở mỗi vùng miền, mỗi quốc gia.