(Xây dựng) - Ngày bé, mỗi lần được theo người lớn về quê ở làng Hoàng Mai (ngoại thành Hà Nội, nay thuộc quận Hai Bà Trưng), là nhìn thấy cô hàng xóm cạnh nhà bác tôi đi làm đồng về vục nón múc nước trong chiếc giếng to giữa làng rồi vục mặt uống ừng ực, với tôi, thật kỳ lạ. Nước giếng trong vắt. Mặt giếng thả gần kín bèo ong trông như những chiếc tổ ong xinh xinh. Hầu như cả làng đều lấy nước giếng này để làm nước ăn và mọi người trong làng đều tự giác giữ gìn cho nước giếng được trong sạch. Cô bảo tôi: “Nước ngọt, mát lắm. Cháu thử làm một ngụm thì biết”. Tôi không dám vì trẻ con thị thành đã được người lớn dạy uống thế là mất vệ sinh. Mẹ tôi còn kể: Có người vì uống nước ao, nước vũng đã bị đỉa chui vào mũi vào ruột hút hết máu, người xanh vàng vọt như tàu lá chuối. Thế nhưng cũng đã có lần, tôi tò mò vục cái gáo dừa múc nước mưa trong chiếc bể nhà bác tôi làm thử dăm ngụm. Người ta bảo nước mưa ngọt lắm. Tôi nghĩ là ngọt như đường nên uống thử. Nhưng cũng vậy thôi, chẳng khác gì thứ nước lọc thành thị ở nhà tôi vẫn uống. May mà lần ấy cũng chẳng đau bụng đau bão gì như bố tôi vẫn dọa.

Ảnh minh họa (Nguồn: Internet).

Nhà tôi cũng như nhiều gia đình ở Hà Nội trước đây, thông thường, trong mỗi nhà đều có dăm chai thủy tinh đựng nước lọc. Nước lọc là nước máy (hoặc nước mưa) đun sôi trong siêu đồng, sau này là ấm nhôm. Trước đây, người Hà Nội thường dùng củi để đun nấu, ít dùng than, điện trong đun nấu. Bếp gas thì mới có trong thời gian gần đây. Khi đun nước, phải đun thật sôi. Bà tôi bảo, nếu nước đun chưa đủ sôi đã uống thì sẽ bị đi đái dắt, chẳng biết có đúng không. Khi đun nước, phải chú ý củi lửa để tránh cho nước khỏi bị oi khói. Nước bị oi khói thì uống có mùi khét, rất khó chịu. Chai đựng nước lọc thường là vỏ chai rượu cũ thủy tinh trắng, được cọ rửa thật sạch. Thỉnh thoảng phải súc rửa bằng cách thả mấy viên sỏi nhỏ vào cùng những mẩu xà phòng bào ra từ những bánh xà phòng vuông vuông có đúc nổi con số 72 % chất dầu. Lúc ấy, người Hà Nội chưa có xà phòng bột, cũng chưa có các loại nước tảy rửa bày bán nhan nhản như ngày nay. Phải rửa đi rửa lại nhiều lần cho chai thật trong, thật sạch và không có mùi xà phòng. Người ta không bao giờ dùng vỏ chai đã đựng nước mắm, dầu hỏa để chứa nước lọc cả.

Khi nước đã đun sôi, để nguội, bà tôi hoặc chị tôi thường lấy một nhúm bông sạch đặt trên một miếng gạc rồi đặt vào miệng một chiếc phễu nhôm chuyên dùng để lọc nước, chứ không dùng vào bất cứ việc gì khác như rót rượu, rót nước mắm, cắm phễu vào các cổ chai tinh khiết, rồi rót nước vào từng chai, kiên nhẫn ngồi đợi cho nước sạch chảy đầy từng chai. Mỗi chai nước được đậy bằng chiếc bồ đài hình nón nhọn làm bằng những miếng bìa các tông như bìa vở học trò để tránh bụi có thể lọt vào chai.

Các chai nước lọc trong nhà tôi luôn luôn được xếp ngay ngắn trên một chiếc tủ con, vừa tầm với của trẻ con trong nhà. Cạnh đó là chiếc cốc thủy tinh cũng sạch bong úp xuống một đĩa sứ. Chúng tôi đi học về, chạy nhảy nô đùa mồ hôi ướt đẫm hay bố tôi đi làm về, đều cẩn thận rót nước ra chiếc cốc nhỏ. Uống đến đâu thì rót đến đấy, không rót quá nhiều lại phải đổ đi. Ai mà dám phí phạm thứ nước mà bà tôi, chị tôi đã bỏ bao công sức mới làm ra được chai nước lọc tinh khiết ấy. Nước lọc là thứ nước dân chủ nhất trong gia đình tôi. Từ ông bà, bố mẹ cho đến anh chị em trong nhà ai cũng uống như nhau không phân biệt kẻ trên người dưới. Sau này, khi chúng tôi đã lớn hơn, mấy chị em chúng tôi tự phân công nhau luân phiên mỗi ngày một người chịu trách nhiệm đun nước và lọc nước cho cả nhà. Việc cầm cả chai nước tu ừng ực là điều cấm kỵ trong gia đình tôi.

Ngày nay, thời hiện đại, nhiều gia đình đã bỏ kiểu uống nước lọc này. Người ta uống các loại nước tinh khiết đóng chai nhựa đủ kiểu. Thật có, giả có. Có nhà dùng bình lọc nước kiểu này, kiểu khác. Đại đa số các gia đình ở Hà Nội đã có tủ lạnh và trong tủ cũng cất trữ những chai nước mát cho trẻ em và cả người lớn. Nhiều người đã bỏ thói quen hoặc không có thói quen uống nước lã mà thay vào đó là chỉ uống trà, uống các thứ nước ngọt, giải khát có ga. Tôi vẫn giữ thói quen xưa là uống nước lọc và uống khá nhiều, nhưng nay cái tủ lạnh đã làm hư mất thói quen bình dân xưa. Uống nước không lạnh thì thấy khó chịu. Nhiều lúc đi dự hội nghị, người ta mời uống nước khoáng Lavi hay Laville, đủ kiểu nước tinh khiết bày bán trên thị trường mà thứ nước này đắt hơn xăng ô tô. Uống vào chẳng hơn gì thứ nước bà tôi vẫn lọc cho tự thủa nào, mà thấy xót ruột vì người ta chạy theo những thứ cầu kỳ vô lối, đốt tiền, đốt bạc vô tội vạ. Đôi khi, ở chỗ này, chỗ kia, có những vị đại biểu cứ thản nhiên cầm cả chai nước to tướng tu ừng ực trước mặt mọi người, tuy rằng ông ta đang ngồi trên hàng ghế chủ tịch đoàn và trước mặt ông là một dãy cốc trắng tinh. Tu nước là thói quen của nhiều người nước ngoài. Khi đi thực địa, chai nước của ai người nấy uống, không tu lẫn của nhau. Thế nhưng, khi ngồi trong bàn hội nghị, chẳng biết có nên giữ cái tập quán tu ấy không nhỉ?

Nếu bà tôi còn sống mà cụ nhìn thấy tôi uống như thế, tu như thế thì cụ mắng cho phải biết. Chắc chắn cụ sẽ bảo: “Người Hà Nội ai lại uống như thế bao giờ hả cháu!”.