(Xây dựng) – Hiện nay, tại những khu tập thể cũ của Thủ đô Hà Nội xuất hiện nhiều mô hình quán cà phê, thu hút nhiều bạn trẻ, thế nhưng đằng sau đó là những nguy cơ tiềm ẩn về an toàn và vấn đề pháp lý.

Khu vực ban công của Cư Xá Cà Phê.

“Hợp thời, hợp tài chính”

Mở cửa cuối năm 2016, Cư Xá Cà Phê (A11 Tập thể Khương Thượng, Đống Đa, Hà Nội) tạo nên cơn sốt trong giới cà phê bởi phong cách “tuổi thơ”. Quán tái hiện lại phong cách của các khu tập thể trong thập niên 90.

Trong một cuộc phỏng vấn năm 2019, Thùy Anh - Founder của Cư Xá Cà Phê chia sẻ: “Từ thời điểm bọn tớ lên ý tưởng, chúng tớ đã nghĩ là mình phải giữ nguyên được cái hay của ngôi nhà tập thể. Ngôi nhà nó có gì thì mình giữ nguyên như vậy, nên là bọn tớ đã chọn phong cách thiết kế nhà tập thể những năm 90. Chúng tớ không hề lựa chọn những phong cách bao cấp hay thời xa xưa, kháng chiến mà chúng tớ lựa chọn giai đoạn của chính mình, tuổi thơ của chính mình”. “Chúng tớ rất muốn các bạn khách hàng đến với Cư Xá cảm thấy mình đang được ngồi giữa ngày xưa để nhìn ngắm ngày nay” – Thùy Anh chia sẻ thêm.

Quán vẫn còn giữ được kiến trúc những năm 80.

Khi được hỏi về lý do tại sao lại lựa chọn kinh doanh tại khu tập thể, anh Hoàng - chủ một quán cà phê trên phố Núi Trúc (Hà Nội) cho biết: “ Ngay từ đầu, để mở 1 quán cà phê, tôi có ít chi phí và không đủ nhiều so với các quán cà phê khác đầu tư về chi phí. Chi phí mặt bằng quyết định 60% mô hình có thành công hay không”.

Có thể thấy rằng, các chủ kinh doanh cà phê tại các khu tập thể đều ưu tiên yếu tố về mặt bằng chi phí rẻ hoặc có sẵn. Cùng với đó là sự sáng tạo nên các căn tập thể có thể dễ dàng “biến hóa” từ retro (phong cách hoài cổ) cho đến minimalism (phong cách tối giản).

Tận dụng sân của khu tập thể làm chỗ để xe.

Các khu tập thể thường có sân rộng, không bị quản lý quá gắt gao nên khách tới quán để xe thoải mái, thuận tiện. Ngoài ra, việc sở hữu vị trí khuất và cách xa với tiếng ồn xe cộ cũng là một điểm cộng lớn với những quán cà phê “tập thể”. Chưa tính đến dịch vụ hay chất lượng đồ uống, chỉ riêng những điều này thôi đã thu hút rất nhiều bạn trẻ tới thưởng thức cà phê, ngồi làm việc hay check-in chụp hình.

Sáng tạo nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Sở hữu những lợi thế lớn cho các bạn trẻ muốn phát triển sự nghiệp kinh doanh sớm, cụ thể là kinh doanh quán cà phê, thế nhưng việc lựa chọn tập thể làm mặt bằng kinh doanh lại tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn.

Pháp luật không cho phép đặt trụ sở hoặc kinh doanh tại nhà tập thể.

Căn cứ theo quy định tại Điều 43 Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định: "Trụ sở chính của doanh nghiệp là địa điểm liên lạc của doanh nghiệp trên lãnh thổ Việt Nam, có địa chỉ được xác định gồm số nhà, ngách, hẻm, ngõ phố, phố, đường hoặc thôn, xóm, ấp, xã, phường, thị trấn, huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, số điện thoại, số fax và thư điện tử (nếu có)". Tuy nhiên, pháp luật không cho phép được đặt trụ sở hoặc kinh doanh tại nhà chung cư, nhà tập thể có đăng ký sử dụng vào mục đích ở và sinh hoạt. Điều này được quy định tại Điều 6 Luật Nhà ở 2014 và Nghị định số 99/2015/NĐCP hướng dẫn thi hành luật nhà ở.

Như vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành, căn hộ chung cư sẽ không được sử dụng làm trụ sở doanh nghiệp. Ngoài ra, về nhà tập thể, hiện nay không có quy định trực tiếp, rõ ràng về việc nhà tập thể có được sử dụng để làm trụ sở doanh nghiệp. Với tính chất tương tự như nhà chung cư (nhiều tầng, dùng cho mục đích để ở), nên thực tế Phòng Đăng ký kinh doanh thường từ chối chấp nhận việc sử dụng nhà tập thể để làm trụ sở công ty nhằm mục đích kinh doanh.

Theo số liệu thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, hiện trên địa bàn thành phố có 1.516 khu tập thể có quy mô từ 2 đến 5 tầng, chủ yếu được xây dựng từ năm 1960 đến cuối những năm 1990, ngoài ra còn một số nhà được xây dựng từ trước năm 1954. Mật độ dân cư hầu hết đã tăng gấp đôi so với thiết kế ban đầu. Hầu hết các khu tập thể cũ ở Hà Nội đều không được sửa chữa, bảo trì thường xuyên dẫn đến nhiều khu xuống cấp nghiêm trọng. Việc xây dựng, mở rộng diện tích có thể tạo thêm áp lực cho công trình, gây ra rạn nứt, thậm chí là đổ sập.

Kiểu xây dựng “chuồng cọp” tại các khu tập thể.

Do được xây dựng từ lâu, nên phần lớn các khu tập thể cũ đều thiết kế lối thoát nạn nhỏ hẹp, hệ thống điện chằng chịt, cũ nát. Số người sinh sống trong các căn hộ tập thể đông, lượng thiết bị điện nhiều, khiến hệ thống điện thường xuyên quá tải, gây chập cháy điện.

Thêm vào đó, nhà tập thể thường theo lối xây dựng “chuồng cọp”, có rào sắt bao quanh tạo ra nguy cơ mất an toàn trong việc thoát hiểm cũng như phòng cháy chữa cháy. Năm 2018, một vụ cháy ở khu tập thể A11 Khương Thượng (Đống Đa, Hà Nội) cũng bắt nguồn từ nguyên nhân này. Rất may vụ cháy chưa xảy ra sự cố về người đáng tiếc.

Cháy ở tập thể A11 Khương Thượng (Đống Đa, Hà Nội) ngày 4/11/2018.

Có thể thấy, việc lựa chọn kinh doanh ở khu chung cư, tập thể cũ tồn tại nhiều vấn đề như cơ sở hạ tầng xuống cấp, các yếu tố phòng cháy chữa cháy... không được đảm bảo, đặc biệt là hành lang pháp lý chưa rõ ràng. Các chủ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp trẻ đang bắt đầu khởi nghiệp, nên cân nhắc khi lựa chọn các khu chung cư, khu tập thể làm mặt bằng kinh doanh để tránh những rắc rối không đáng có.