(Xây dựng) - Phiên tòa xét xử “đại án” gây thất thoát 830 tỷ đồng đối với Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (Dự án 2 - Tisco) đã khép lại. Các cơ quan tố tụng đã tiến hành điều tra, xét xử vụ án vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng và vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát. Tuy nhiên các cơ quan quản lý cần có một quyết định mở lối để tránh thiệt hại thêm nữa và hồi sinh dự án hàng đầu này.

Thép Thái Nguyên cần các cơ quan quản lý tạo cơ chế cho dự án hoạt động.

Cần một quyết định mở hướng đi cho doanh nghiệp

Sau Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 1 thành công, Tisco đề xuất và được chấp thuận đầu tư Dự án 2 và được khởi công tháng 9/2007 với tổng mức đầu tư 3.843 tỷ đồng, đơn vị trúng thầu thiết kế, lắp đặt, chuyển giao (gói thầu EPC số 01) là Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC), thời gian thực hiện dự án là đến hết năm 2014.

Tuy nhiên, tháng 5/2013, Chủ tịch HĐQT Tisco quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lên hơn 8.104 tỷ đồng (tăng 4.261 tỷ đồng). Trên thực tế, gói thầu EPC số 01 do MCC thực hiện đã tạm dừng thi công từ năm 2013, các hạng mục đều đang xây dựng dở dang, cả dự án “đắp chiếu”, nhưng tổng giá trị Tisco đã thanh toán cho dự án là khoảng 4.421 tỷ đồng, trong đó vốn vay ngân hàng là gần 3.900 tỷ đồng, còn lại là vốn tự có của Tisco.

Dự án bị tạm dừng, gần 30 hạng mục công trình lắp đặt dở dang, thiết bị nằm ngổn ngang đang ngày càng bị hoen gỉ. Thiệt hại sẽ không chỉ dừng ở con số 830 tỷ đồng. Bên cạnh uy tín thương hiệu Tisco bị ảnh hưởng, việc huy động số vốn rất lớn mà dự án “bất động”, không những số vốn này không được đưa vào sản xuất mà thời gian qua Tisco phải trả gốc và lãi vay ngân hàng, đặc biệt là từ đầu năm 2017 phải trả gốc và lãi mỗi tháng là 47 tỷ đồng, bình quân mỗi ngày phải trả hơn 1,5 tỷ đồng. Đây đang thực sự là gánh nặng đối với cán bộ, công nhân Tisco, sau mỗi ngày lại mất đi 1,5 tỷ đồng vì dự án “đắp chiếu”.

Dự án giai đoạn 2 nên để doanh nghiệp tự chủ

Góp phần khắc phục những hệ luỵ do dự án “đắp chiếu” gây ra, thời gian vừa qua Tisco thực hiện hàng loạt giải pháp. Đó là nâng cao trách nhiệm của các tập thể, người đứng đầu các đơn vị thành viên, tăng cường quản trị, triển khai các giải pháp kỹ thuật trong sản xuất; cơ cấu lại tổ chức, giảm từ 15 phòng, ban xuống còn 10 phòng, ban, giảm số biên chế từ hơn 6.400 người xuống còn gần 4.000 người nhằm giảm chi phí, hạ giá thành để các sản phẩm thép cạnh tranh trên thị trường.

Kết quả là sản xuất, kinh doanh khả quan, thị phần thép Tisco ở miền Bắc luôn duy trì từ 14 đến 17%, nếu như năm 2013 Tisco lỗ hơn 161 tỷ đồng thì năm 2014 lãi 5,2 tỷ đồng, năm sau lãi hơn 8 tỷ đồng, năm 2016 lãi hơn 207 tỷ đồng, năm 2017 lãi gần 110 tỷ đồng. Từ năm 2013 đến hết năm 2018, mỗi năm nộp ngân sách từ 350 đến 400 tỷ đồng. Năm 2020, mặc dù bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi dịch bệnh Covid-19, nhưng Tisco vẫn sản xuất và tiêu thụ gần 805 nghìn tấn thép xây dựng các loại, tăng gần 2% so với năm 2019, doanh thu đạt hơn 13 nghìn tỷ đồng, nộp ngân sách nhà nước 426,4 tỷ đồng, lương bình quân của công nhân đạt 8,8 triệu đồng/người/tháng và tạo việc làm, thu nhập cho hàng vạn người của khoảng 300 doanh nghiệp, đơn vị đối tác, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Bốn tháng đầu năm 2021, sản xuất, kinh doanh của Tisco vẫn hiệu quả.

Trong văn bản gửi các cơ quan chức năng mới đây Tisco cho hay, dù đã qua hơn nửa thế kỷ hoạt động, hầu hết dây chuyền thiết bị đã cũ, xuống cấp, một số khâu công nghệ lạc hậu so với các đơn vị có cùng mô hình sản xuất nhưng đến nay, với tình hình thị trường thép và tính toán của công ty, việc triển khai dự án giai đoạn hai vẫn có hiệu quả.

Tính toán của Tisco cho thấy, Công ty vẫn đang sử dụng 2 lò cao dung tích nhỏ 100 và 120m3, với sản lượng gang sản xuất 200 nghìn tấn/năm, tiêu hao cốc 535 - 545kg cốc/tấn gang. Với khâu cán thép, Tisco có 3 nhà máy với công suất 1 triệu tấn/năm, trong đó có hai nhà máy đã được đầu tư mới với công nghệ và thiết bị hiện đại của Danieli. Tuy nhiên, hiện công ty chưa phát huy hết công suất do nguồn phôi tự sản xuất chỉ đáp ứng được 50%, do dự án giai đoạn 2 chậm tiến độ nên 50% phải mua ngoài.

Để tối ưu hoạt động và chi phí, công ty đã có nhiều cải tiến với khâu sản xuất gang lò cao và khâu sản xuất phôi thép. Riêng với khâu sản xuất thép cán, công ty đã đưa dầu cốc vào sử dụng thay thế dầu FO nung phôi tại nhà máy cán thép Lưu Xá, góp phần giảm giá thành sản xuất thép cán từ 200.000 – 250.000 đồng/ tấn sản phẩm.

Cùng đó, công ty thực hiện tốt giải pháp nạp phôi nóng, giải pháp sử dụng khí than lò cốc thay thế dầu FO nung phôi tại nhà máy cán thép Thái Nguyên đã góp phần giảm giá thành từ 150.00 - 200.000 đồng/tấn sản phẩm. Việc sử dụng khí than lò cốc thay thế dầu FO nung phôi tại Công ty cổ phần Cán Thép Thái Trung đã góp phần giảm giá thành từ 100.000 - 150.000 đồng/tấn sản phẩm.

Theo đại diện lãnh đạo Tisco, do đầu tư Dự án giai đoạn 2 kéo dài 14 năm (tính từ lúc khởi công dự án) với nhiều tồn tại vướng mắc chưa giải quyết được, nên hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty từ năm 2018 có dấu hiệu giảm sút.

Nếu những tồn tại vướng mắc của Dự án giai đoạn 2 không được xử lý kịp thời dứt điểm, tái khởi động, Công ty sẽ rất khó duy trì được sản xuất, gần 4.000 lao động mất việc làm và thu nhập, ảnh hưởng đến đời sống gia đình người lao động ước tính trên 20.000 người. Ngoài ra, làm mất vốn của Nhà nước (gần 1.200 tỷ đồng) và của xã hội, các ngân hàng không thu được nợ. Đồng thời ảnh hưởng đến trên hàng trăm đối tác, nhà cung cấp, khách hàng trên cả nước và ảnh hưởng lớn tới an sinh xã hội của cả thành phố, tỉnh Thái Nguyên.

Theo lãnh đạo Tisco cho biết, Dự án giai đoạn 2 hiện nay vẫn là công nghệ tiên tiến. Việc gỡ các vướng mắc đang tồn tại và sớm đưa Dự án giai đoạn 2 đi vào sản xuất, ít nhất là từng phần, là cơ hội để Công ty tiếp tục vừa sản xuất có hiệu quả, vừa hoàn thành các phần khác, đảm bảo hiệu quả chung. Bên cạnh đó, nếu không sớm tái khởi động Dự án giai đoạn 2, chất lượng thiết bị trên hiện trường ngày càng hư hỏng, xuống cấp, chi trả tiền lãi vay, làm tăng chi phí của dự án. Tisco mong có chế tách Dự án giai đoạn 2 ra để xử lý và có cơ chế để khoanh nợ gốc, xóa nợ lãi đối với các khoản nợ vay của dự án.

Để khôi phục dự án giai đoạn hai, Công ty có thể sẽ đứng ra tự làm và thuê người để đưa nhà máy luyện cốc vào vận hành trước. Lượng cốc thu được từ nhà máy cốc giai đoạn 2 đủ để cung cấp cho 3 nhà máy cán hiện tại của Công ty. Phương án này mỗi năm sẽ giúp nhà máy giai đoạn hai giảm giá thành khoảng 300 tỷ đồng/năm.

Chỉ tính riêng việc tiết kiệm khoản dầu FO không phải mua để nung phôi, nhờ tận dụng lượng khí than và dầu cốc thô tiết kiệm được của nhà máy cốc giai đoạn hai, chậm nhất từ 1 năm rưỡi đến 2 năm là hòa luôn tiền chi phí xây dựng cả nhà máy. Khi dự án đầu tiên có lợi nhuận sẽ kéo theo các hạng mục dự án khác.

Sở dĩ ban lãnh đạo Công ty quyết tâm xử lý dứt điểm các vấn đề của dự án giai đoạn hai để đưa vào vận hành sớm là do tình hình kinh doanh của Công ty đã khác trước rất nhiều. Hiện hiệu quả sản xuất kinh doanh của Công ty rất tốt. Hiện dù mới qua quý I/2021 nhưng hiện Công ty đã đạt và vượt 16% so với kế hoạch cả năm đề ra. Với diễn biến của thị trường thép thế giới như hiện nay, từ nay đến cuối năm, tình hình tài chính của Công ty dự báo sẽ rất tốt.

Với truyền thống, giá trị thương hiệu, khả năng về kỹ thuật, đội ngũ cán bộ và công nhân Tisco hiện nay tập thể cán bộ công nhân viên tin rằng, khi dự án có “lối ra” một cách phù hợp, tài sản nhà nước sẽ bị thiệt hại ở mức thấp nhất. Dự án sẽ hồi sinh, từng bước sản xuất có hiệu quả, hằng năm sẽ sản xuất hàng triệu tấn thép cho đất nước, nộp ngân sách hàng trăm tỷ đồng. Có điều kiện để giải quyết các tồn đọng, trả gốc và lãi vay ngân hàng, giải quyết việc làm cho số lượng người lao động rất lớn không chỉ của Tisco mà còn khoảng 300 doanh nghiệp, đơn vị liên quan khác, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.