(Xây dựng) - Lễ hội cấp quốc gia Vía Bà Chúa Xứ núi Sam đã chính thức được khai hội đêm 8/6/2023 tại phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang. Lễ hội hàng năm được tổ chức từ ngày 24 đến 27 tháng Tư âm lịch.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam là lễ hội dân gian truyền thống độc đáo của tỉnh An Giang nói chung và thành phố Châu Đốc nói riêng. Lễ hội chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc, khát vọng của cộng đồng hướng đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống và thể hiện sự sáng tạo và được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Múa lân vào dịp lễ hội Vía Bà Chúa tại thành phố Châu Đốc.

Năm 2014, lễ hội Vía Bà Chúa Xứ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hiện nay, lễ hội Vía Bà Chúa đang được Thủ tướng Chính phủ cho phép xây dựng hồ sơ trình UNESCO đề nghị công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại.

Ông Lê Văn Phước - Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho biết: Thông qua lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam năm 2023, tỉnh An Giang mong muốn đưa sự kiện này trở thành hoạt động văn hóa, du lịch quy mô lớn, hướng tới xây dựng sản phẩm, thương hiệu văn hóa, du lịch tỉnh An Giang trên nền tảng các giá trị văn hóa của dân tộc. Đẩy mạnh các hoạt động giao lưu, tạo cơ hội để kết nối di sản văn hóa với các địa phương trong cả nước. Tăng cường tinh thần đoàn kết, gắn bó và hợp tác phát triển.

Du khách đến thăm di tích Bà Chúa Xứ ngày càng đông.

Theo truyền thuyết khoảng 200 năm về trước, ở làng Vĩnh Tế có một cô gái bỗng nhiên lên nương rẫy tự xưng là Bà Chúa Xứ lên núi Sam cứu thế. Người con gái ấy cũng nói rằng mình ngồi trên một ngọn núi cao và yêu cầu dân làng lên núi để mời bà thờ cúng. Khi đó, người trong làng cử 40 thanh niên lực lưỡng khiêng tượng trên núi, nhưng lạ thay, tượng không nhúc nhích chút nào. Bà đã lên đồng lần nữa và nói với dân làng rằng chỉ có 9 trinh nữ mới được rước tượng Bà Chúa Xứ xuống. Những lời này rất hiệu nghiệm, 9 cô gái đã dễ dàng mang pho tượng Bà Chúa Xứ xuống. Tuy nhiên, đến chân núi Sam, sợi dây khiêng tượng bị đứt nên dân làng hiểu ý Bà Chúa Xứ lập miếu thờ ngay tại đó – chân núi Sam. Vì vậy bà mới được gọi là Bà Chúa Xứ núi Sam.

Tượng Bà Chúa Xứ núi Sam là một pho tượng cổ rất linh thiêng có từ lâu đời trên đỉnh núi Sam. Lịch sử về nguồn gốc của tượng Bà Chúa Xứ có nhiều giả thuyết, ẩn chứa nhiều bí mật. Năm 1941, một nhà khảo cổ học người Pháp đến đền thờ bà chúa núi Sam để nghiên cứu kỹ lưỡng và kết luận rằng tượng bà thuộc một loại thần Vishnu của Ấn Độ. Tượng hoàng Chúa Xứ có cấu tạo từ chất liệu đá sa thạch mang giá trị nghệ thuật được tạo khắc vào khoảng cuối thế kỷ VI. Tuy nhiên trong quá trình khảo cổ học để tìm hiểu những nét cổ xưa, cố nhà văn Sơn Nam đưa ra: Tượng Bà là hình tượng Phật Tổ đàn ông của người Khmer đã bị lãng quên từ lâu trên núi Sam. Người Việt Nam sau đó đặt bức tượng trong một ngôi chùa và vẽ nó trở thành một bức tượng Phật của một người phụ nữ mặc áo choàng lụa và đeo một chiếc vòng cổ.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam lần thứ 23 năm 2023 thu hút đông đảo du khách thập phương tới chiêm bái, thăm quan.

Miếu Bà Chúa Xứ có vị trí nằm ở vùng đất trũng phía Tây Bắc núi Sam, lưng tựa vào vách núi, từ chính điện nhìn ra đường quốc lộ, những cánh đồng lúa. Vào khoảng năm 1870, ngôi chùa được xây dựng lại bằng gạch thêm phần vững trãi hơn. Năm 1962, ngôi đền được tôn tạo toàn bộ bằng đá ghép và lợp ngói âm dương. Năm 1965, quán trọ được mở rộng cho khách và xây dựng thêm sân vườn vào chánh điện chùa. Năm 1972, ngôi đền được tái thiết rộng rãi và hoàn thành vào năm 1976, tạo nên diện mạo như ngày nay. Người thiết kế là hai kiến trúc sư Huỳnh Kim Mãng và Nguyễn Bá Lăng.

Kiến trúc chùa thời bấy giờ giống với chữ “quốc”, tháp hình bông sen nở, mái ba tầng, lợp ngói ống lam, góc mái vút cao như mũi một chiếc thuyền. Bên trong chùa có võ ca, chánh điện, đại sảnh, phòng ban quản lý…

Kiến trúc của miếu Bà cho thấy đậm nét nghệ thuật Ấn Độ trong các hoa văn của ngôi chánh điện cổ kính. Các rầm, cửa đều được chạm trổ, chạm khắc, trang trí đẹp mắt và có nhiều tương phản, lớp sơn ở đây cũng vàng rực rỡ. Đặc biệt là bức tường phía sau tượng Bà, bốn cây cột cổ trước chánh điện hầu như còn nguyên vẹn.

Ban quản lý di tích rất chú trọng an toàn vệ sinh và phòng chống dịch bệnh tại lễ hội.

Vào thời gian này, Miếu Bà Chúa Xứ đông đúc và nhộn nhịp, đặc biệt vào ngày 25 tháng Tư âm lịch vì đây là ngày vía chính. Khách du lịch thập phương đổ về Châu Đốc viếng Miếu Bà bởi đây không chỉ là một địa điểm tâm linh mà còn gắn với những câu chuyện mang tính lịch sử về người khai hoang vùng đất cũng như chống giặc ngoại xâm. Sự linh thiêng Bà Chúa Xứ núi Sam đối với người dân ngày càng thu hút khách tới thăm hàng năm, đưa nơi đây thành địa điểm du lịch hấp dẫn nhất An Giang và vùng Đồng bằng sông Cửu Long.