(Xây dựng) - Chiều 22/8, tại phiên họp thứ 36, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã biểu quyết thông qua Nghị quyết quy định một số nội dung liên quan đến việc bảo đảm tiêu chí phân loại đô thị và tiêu chuẩn của đơn vị hành chính (ĐVHC) để thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2025. Việc ban hành Nghị quyết dự kiến hỗ trợ kịp thời hơn 30 thị trấn, 08 phường và 01 thành phố đủ điều kiện thực hiện sắp xếp ĐVHC đô thị.

UBTVQH biểu quyết thông qua Nghị quyết. (Ảnh: Quốc hội)

Sắp xếp ĐVHC về phù hợp quy hoạch và bảo đảm chất lượng đô thị

Trước đó, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị trình bày tờ trình của Chính phủ đề nghị ban hành Nghị quyết quy định một số nội dung liên quan đến các nghị quyết của UBTVQH về phân loại đô thị, tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại đơn vị hành chính, sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030 để thực hiện sắp xếp ĐVHC là đô thị giai đoạn 2023 - 2025 (Nghị quyết).

Theo đó, mục đích ban hành Nghị quyết là nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giảm bớt thời gian hoàn thiện các bước; áp dụng cho các ĐVHC cấp huyện, cấp xã là đô thị cơ bản đáp ứng nguyên tắc sắp xếp ĐVHC về phù hợp quy hoạch và bảo đảm chất lượng đô thị; Xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm các cấp, các ngành trong việc hoàn thiện các hồ sơ về quy hoạch đô thị, đánh giá chất lượng đô thị.

Quan điểm xây dựng Nghị quyết là nhằm cụ thể hóa chủ trương, chỉ đạo của Đảng về sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030; Tuân thủ đồng bộ thống nhất giữa các quy định pháp luật về quy hoạch đô thị, phân loại đô thị, tiêu chuẩn của ĐVHC trước và sau khi sắp xếp.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị báo cáo tờ trình của Chính phủ. (Ảnh Quốc hội)

Dự thảo Nghị quyết gồm 06 Điều. Trong đó, Điều 1, phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, quy định áp dụng đối với ĐVHC thực hiện sắp xếp giai đoạn 2023 - 2025 đã được đưa vào phương án tổng thể, đã được lấy ý kiến của cử tri và Hội đồng nhân dân cấp tỉnh về Đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã.

Điều 2, quy định áp dụng về đánh giá phân loại đô thị để thực hiện sắp xếp ĐVHC là thành phố, thị xã giai đoạn 2023 - 2025.

Điều 3, quy định áp dụng về đánh giá phân loại đô thị là thị trấn để thực hiện sắp xếp giai đoạn 2023 - 2025.

Điều 4, quy định thành phần hồ sơ Đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã đối với các trường hợp quy định tại dự thảo Nghị quyết.

Điều 5, quy định việc khảo sát phục vụ việc thẩm định Đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã.

Điều 6, điều khoản thi hành, quy định các nội dung để áp dụng Nghị quyết, yêu cầu hoàn thiện hồ sơ Đề án phân loại đô thị loại V trước ngày 31/12/2025.

Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh, các quy định trong dự thảo Nghị quyết không có nội dung trái với các điều ước quốc tế liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Đánh giá tác động về việc ban hành Nghị quyết, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, số lượng các ĐVHC đô thị đủ điều kiện thực hiện sắp xếp ĐVHC đô thị dự kiến sẽ hỗ trợ được hơn 30 thị trấn, 08 phường và 01 thành phố.

Dự thảo Nghị quyết được thực hiện trên nguyên tắc việc sắp xếp ĐVHC đô thị đảm bảo phù hợp với quy hoạch và chất lượng đô thị; Quy định cho phép thực hiện đồng thời 02 công việc về công nhận kết quả đánh giá phân loại đô thị với công tác thẩm định Đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong một số trường hợp.

Về chất lượng đô thị thực hiện sau sắp xếp, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, việc thực hiện sắp xếp ĐVHC đô thị trong giai đoạn 2019 - 2021 đã bộc lộ một số nội dung bất cập, do đó, việc thực hiện sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2030 thực hiện nghiêm túc yêu cầu đánh giá phân loại đô thị, làm cơ sở cho sắp xếp.

Dự thảo Nghị quyết đề xuất điều chỉnh trình tự, thủ tục thực hiện, đánh giá phân loại đô thị. Cụ thể, thay vì hoàn thành báo cáo đánh giá trình độ phát triển cơ sở hạ tầng đô thị, báo cáo rà soát tiêu chí phân loại đô thị và được cơ quan có thẩm quyền quyết định công nhận trước khi lập Đề án sắp xếp, thành lập ĐVHC đô thị, nay cho phép thực hiện đồng thời và hoàn thành trước khi Chính phủ trình UBTVQH.

Thay vì lập đề án, ban hành quyết định công nhận loại đô thị trước khi lập Đề án sắp xếp, thành lập ĐVHC đô thị, nay cho phép hoàn thành trước 31/12/2025. Điều này giúp các địa phương đẩy nhanh tiến độ thực hiện sắp xếp ĐVHC, có thời gian thực hiện các thủ tục về quy hoạch đô thị, phân loại đô thị theo quy định hiện hành.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng cho rằng sẽ có những tác động rủi ro trong công tác quản lý phát triển đô thị khi các địa phương thực hiện không đúng, đủ các quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị dẫn đến các đánh giá phân loại đô thị chưa đúng với thực tiễn phát triển của địa phương. Chất lượng đô thị không đáp ứng với quy định của Nghị quyết của UBTVQH, vì việc tổ chức thực hiện các trình tự thủ tục nêu trên thuộc trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh theo phân cấp ủy quyền...

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng báo cáo thẩm tra. (Ảnh: Quốc hội)

Nghị quyết chỉ áp dụng đối với các ĐVHC thực hiện sắp xếp trong giai đoạn 2023 – 2025

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Ủy ban Pháp luật tán thành với sự cần thiết ban hành Nghị quyết để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cho các địa phương trong việc hoàn thành việc lập, điều chỉnh các quy hoạch đô thị có liên quan, để làm cơ sở cho việc rà soát, đánh giá chất lượng đô thị đối với các ĐVHC đô thị dự kiến hình thành sau sắp xếp, từ đó hoàn thành việc xây dựng đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã của địa phương để bảo đảm tiến độ cơ bản hoàn thành trong tháng 9/2024 theo đúng Nghị quyết số 142/2024/QH15 của Quốc hội.

Việc trình UBTVQH ban hành một Nghị quyết riêng là phù hợp bởi đây thực chất là các giải pháp bổ sung so với Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2030, để áp dụng cho một số trường hợp rất cụ thể, đặc thù, ngoại lệ xuất phát từ thực tiễn xây dựng đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã của địa phương trong giai đoạn 2023 - 2025.

Các quy định trong dự thảo Nghị quyết này không mâu thuẫn với các quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, điều chỉnh quy hoạch của Luật Quy hoạch, Luật Quy hoạch đô thị cũng như không trực tiếp sửa đổi các quy định của Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 về phân loại đô thị; Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 về tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại ĐVHC; Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 và chỉ áp dụng đối với các ĐVHC thực hiện sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2025.

Về tên gọi của dự thảo Nghị quyết và phạm vi áp dụng, để bảo đảm phù hợp với nội dung của dự thảo Nghị quyết và bảo đảm ngắn gọn, Ủy ban Pháp luật đề nghị chỉnh lý quy định về phạm vi áp dụng và tên gọi của dự thảo Nghị quyết là “Nghị quyết quy định một số nội dung liên quan đến việc bảo đảm tiêu chí phân loại đô thị và tiêu chuẩn của ĐVHC để thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2025”.

Ủy ban Pháp luật cơ bản nhất trí với các nội dung mà Chính phủ đề xuất quy định tại Điều 2 và Điều 3 của dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, vẫn có ý kiến băn khoăn, đề nghị Chính phủ giải trình về việc cho phép sử dụng nhiệm vụ quy hoạch chung đô thị để làm căn cứ rà soát, đánh giá tiêu chí phân loại đô thị vì Nghị quyết số 06-NQ/TW và Kết luận số 48-KL/TW của Bộ Chính trị yêu cầu phải bảo đảm phù hợp với quy hoạch...

Từ tổng hợp của các cơ quan cũng như tham khảo, lấy ý kiến các Bộ, ngành và một số địa phương có liên quan, Ủy ban Pháp luật đề nghị bổ sung vào dự thảo Nghị quyết một điều mới quy định về việc đáp ứng tiêu chuẩn của ĐVHC đô thị hình thành sau sắp xếp trong một số trường hợp cụ thể để áp dụng cho việc sắp xếp ĐVHC giai đoạn 2023 – 2025.

Trên cơ sở các đề xuất nêu trên, Ủy ban Pháp luật đã chủ động phối hợp với các cơ quan hữu quan của Chính phủ tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Nghị quyết do Chính phủ trình và thống nhất đề xuất bản dự thảo Nghị quyết mới để trình UBTVQH xem xét, quyết định.

Điều hành phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Nghị quyết Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội đã yêu cầu việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2025 phải cơ bản hoàn thành trong tháng 9/2024, bảo đảm ổn định tổ chức để các địa phương tiến hành Đại hội Đảng bộ các cấp năm 2025.

Theo thống kê của Chính phủ, các Bộ, ngành đến nay mới có 43/54 tỉnh, thành phố có ĐVHC thuộc diện phải sắp xếp giai đoạn 2023 - 2025 đã xây dựng xong Đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã gửi đến Chính phủ, trong đó 23/54 địa phương đang gặp khó khăn, vướng mắc trong việc hoàn thiện hồ sơ đề án sắp xếp ĐVHC đô thị, tập trung chủ yếu về nội dung liên quan đến yêu cầu bảo đảm phù hợp với quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt và việc hoàn thành công tác rà soát, đánh giá trình độ phát triển cơ sở hạ tầng đô thị, phân loại đô thị. Do đó, rất cần có các giải pháp để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc nêu trên cho các địa phương, nếu không sẽ rất khó hoàn thành việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2025 theo tiến độ Quốc hội yêu cầu. Hồ sơ Chính phủ trình tại phiên họp đáp ứng yêu cầu và đúng thẩm quyền.

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu tập trung cho ý kiến vào sự cần thiết ban hành Nghị quyết, nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết...

Tán thành với nhiều nội dung đề nghị chỉnh lý của Thường trực Ủy ban Pháp luật, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị Nghị quyết này có hiệu lực từ ngày ký ban hành và nghiên cứu, bổ sung quy định chuyển tiếp để giải quyết một số trường hợp cụ thể…

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng cũng cho biết ngay sau khi nghị quyết được ban hành, Bộ Nội vụ cùng với Bộ Xây dựng sẽ có thông báo tới các địa phương khẩn trương triển khai, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc hiện nay…

Kết luận nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, UBTVQH đánh giá cao Chính phủ, đặc biệt là cơ quan chủ trì, cơ quan thẩm tra đã phối hợp chặt chẽ thực hiện Thông báo 3691 ngày 23/5/2024 của UBTVQH cho phép Chính phủ trình nghị quyết theo quy trình, thủ tục rút gọn. Hồ sơ trình đảm bảo đầy đủ, đúng thẩm quyền, đúng yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

UBTVQH cơ bản thống nhất nội dung tại dự thảo Nghị quyết với 4 nội dung chính. Trong đó, cho phép thực hiện song song 2 quy trình, lập, thẩm định, công nhận kết quả tiêu chí phân loại đô thị, đánh giá trình độ phát triển cơ sở hạ tầng đô thị đồng thời với công tác lập, thẩm định Đề án sắp xếp ĐVHC. Đồng thời, được sử dụng một số quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt để làm cơ sở đánh giá tiêu chí phân loại đô thị phục vụ sắp xếp ĐVHC.

UBTVQH cũng đề nghị, sửa tên gọi của nghị quyết như đề nghị của Ủy ban Pháp luật cho ngắn gọn, rõ hiểu và làm rõ thêm điều khoản chuyển tiếp trách nhiệm của Chính phủ…

Giao Thường trực Ủy ban Pháp luật chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan tiếp thu ý kiến của UBTVQH, hoàn thiện văn bản Nghị quyết và thực hiện thủ tục trình Chủ tịch Quốc hội xem xét, ký ban hành theo quy định.

Với 100% thành viên biểu quyết tán thành, UBTVQH đã thông qua dự thảo Nghị quyết do Chính phủ trình, đã được Thường trực Ủy ban Pháp luật và các cơ quan chỉnh lý, hoàn thiện.