(Xây dựng) – Vừa qua, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt vi phạm của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) liên quan đến quá trình đầu tư các dự án nguồn điện, lưới điện truyền tải; thực hiện các quy định của pháp luật về giá mua điện, điều chỉnh giá điện...

Thanh tra Chính phủ chỉ ra hàng loạt tồn tại, hạn chế, khuyết điểm và vi phạm liên quan đến việc bổ sung các dự án điện mặt trời, năng lượng tái tạo.

EVN không hoàn thành nhiệm vụ đầu tư lưới điện

Ngày 25/12, Thanh tra Chính phủ ban hành Thông báo Kết luận thanh tra số 3116/TB-TTCP về việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh.

Theo Thanh tra Chính phủ, trong giai đoạn 2011 – 2020, EVN và các ban quản lý dự án đầu tư xây dựng, các đơn vị thành viên có liên quan đã không hoàn thành việc đầu tư nguồn điện và lưới điện truyền tải theo nhiệm vụ được giao tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh, đầu tư nguồn điện đạt 82,2% so với công suất được giao tại Quy hoạch. Việc đầu tư lưới điện truyền tải đạt kết quả thấp, nhiều dự án chậm tiến độ, không đáp ứng đủ năng lực truyền tải theo quy hoạch, nhất là việc giải tỏa công suất các nhà máy điện mặt trời nối lưới đầu tư ở khu vực miền Trung, Tây Nguyên.

“Không hoàn thành việc đầu tư lưới điện truyền tải cũng là một trong những nguyên nhân của thực trạng quá tải cục bộ phải cắt giảm công suất phát điện của các nhà máy, ảnh hưởng đến vận hành hệ thống điện...” – Kết luận thanh tra chỉ rõ.

Việc thực hiện các quy định của pháp luật về giá mua điện, kết luận của Thanh tra Chính phủ nêu rõ: Tại Nhà máy Thủy điện Đồng Nai 2, ngày 09/5/2014, Công ty Mua bán điện (trực thuộc EVN) và Công ty cổ phần Thủy điện Trung Nam ký hợp đồng mua bán với giá tạm tính 1.740 đồng/kWh, vượt khung giá quy định là chưa đúng quy định của Luật Điện lực và Nghị định số 137/2013/NĐ-CP, theo đó quy định giá mua điện không được vượt khung giá do Bộ Công Thương ban hành.

Sau khi chủ đầu tư phê duyệt quyết toán vốn đầu tư Nhà máy Thủy điện Đồng Nai 2, Công ty Mua bán điện và Chủ đầu tư đàm phán lại nhưng giá mua điện vẫn vượt khung quy định là ngoài thẩm quyền phê duyệt hợp đồng của Cục Điều tiết điện lực, tuy nhiên, Cục Điều tiết điện lực chưa thực hiện kiểm tra hợp đồng mua bán điện, báo cáo Bộ trưởng Bộ Công Thương xem xét, giải quyết theo thẩm quyền quy định.

Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh, EVN và Công ty cổ phần Thủy điện Đồng Nai 2 chưa kịp thời báo cáo Cục Điều tiết điện lực để kiểm tra hợp đồng mua bán điện sau khi đàm phán và ký tắt Hợp đồng mua bán điện trên cơ sở quyết toán vốn đầu tư là không đúng quy định.

Việc đàm phán giá điện trên cơ sở số liệu quyết toán vốn đầu tư do chủ đầu tư cung cấp, trong khi số liệu kiểm toán vốn đầu tư dự án do đơn vị kiểm soát độc lập thực hiện thiếu tin cậy, do đó giá mua điện đang thanh toán 1.740 đồng/kWh (chưa bao gồm VAT) là chưa đảm bảo cơ sở pháp lý; nguyên nhân dẫn đến giá mua bán điện vượt khung quy định cần phải được Bộ Công Thương, EVN kiểm tra, xem xét để giá mua bán điện đảm bảo căn cứ chính xác, khách quan theo quy định của pháp luật.

Từ những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm dẫn đến việc đàm phán kiểm tra, phê duyệt, xử lý các vướng mắc về giá mua điện, hợp đồng mua bán điện của Nhà máy thủy điện Đồng Nai 2 diễn ra từ tháng 12/2008, đến nay chưa được giải quyết dứt điểm theo quy định của pháp luật và hợp đồng mua bán điện. Thanh tra Chính phủ nhận định: Trách nhiệm thuộc về EVN, Cục Điều tiết điện lực và Bộ Công Thương.

Tương tự, tại Nhà máy Thủy điện Sông Bung 4A, Công ty Mua bán điện và Công ty cổ phần Phú Thạnh Mỹ ký kết hợp đồng bổ sung số 01 ngày 13/8/2015 trước khi báo cáo Cục Điều tiết điện lực và việc tạm thanh toán theo giá 1.271,84 đồng/kWh vượt khung giá năm 2015 là chưa đúng quy định; chưa thực hiện đúng chỉ đạo của Bộ Công thương về việc đưa giá mua bán điện về mức trần; chưa báo cáo kết quả đàm phán giá điện theo chỉ đạo của Cục Điều tiết điện lực. Trách nhiệm thuộc về EVN.

Tuy nhiên, qua thanh tra nhận thấy, tháng 7/2022, EVN và Công ty cổ phần Phú Thạnh Mỹ đã ký hợp đồng sửa đổi, bổ sung hợp đồng mua bán điện, trong đó giá chính thức là 1.110 đồng/kWh, bằng giá trần khung với nhà máy thủy điện năm 2019.

Những tồn tại, vi phạm này dẫn tới việc đàm phán, xử lý các vướng mắc về giá mua điện, hợp đồng mua bán của Nhà máy Thủy điện Đồng Nai 2 và Sông Bung 4A kéo dài nhiều năm chưa được xử lý dứt điểm. Theo Thanh tra Chính phủ, trách nhiệm thuộc về EVN, Cục Điều tiết điện lực, Bộ Công Thương.

Dự án chưa nghiệm thu đã đưa vào vận hành

Thanh tra Chính phủ cho biết: Việc Công ty Mua bán điện công nhận ngày vận hành thương mại, đưa vào sử dụng đối với 26/26 nhà máy điện mặt trời, điện gió tại một số tỉnh khi chưa được cơ quan chức năng có thẩm quyền kiểm tra công tác nghiệm thu và ra văn bản chấp nhận kết quả nghiệm thu công trình xây dựng của chủ đầu tư là vi phạm quy định của pháp luật. Cùng với đó, Công ty Mua bán điện công nhận ngày vận hành thương mại và mua điện của các nhà máy điện mặt trời, điện gió này trong khi các dự án có những vi phạm quy định của pháp luật về quản lý đầu tư xây dựng, đất đai, nghiệm thu công trình là vi phạm quy định tại điểm a khoản 1 Điều 14 Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam ban hành Quy trình thử nghiệm và công nhận ngày vận hành thương mại đối với các nhà máy điện mặt trời, điện gió, nội dung quy trình không quy định về điều kiện để đưa công trình vào sử dụng theo quy định về đầu tư xây dựng và nghiệm thu công trình quy định tại điểm d khoản 1 Điều 51 Thông tư 39/2015/TT-BCT, khoản 3 Điều 3 Thông tư số 16/2017/TT-BCT.

Từ những khuyết điểm, vi phạm nêu trên dẫn đến việc công nhận ngày vận hành thương mại và mua điện của các nhà máy điện mặt trời, điện gió theo giá cố định đang áp dụng là chưa đủ cơ sở pháp luật, hầu hết các dự án đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng để kịp thời gian được áp dụng cơ chế khuyến khích nên đã có những khuyết điểm, vi phạm trong quá trình thực hiện đầu tư.

Trách nhiệm đối với những khuyết điểm, vi phạm này thuộc về các Chủ đầu tư dự án, Công ty Mua bán điện và EVN.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ nhiều vi phạm trong việc xây dựng khung giá phát điện. Cụ thể: Việc xây dựng khung giá phát điện theo quy định tại Thông tư số 41/2010/TT-BCT ngày 14/12/2010 của Bộ Công thương, EVN chỉ xây dựng khung trần đối với các nhà máy phát điện; không có thuyết minh và bảng tính khung giá phát điện đối với nhà máy thủy điện.

Việc xây dựng khung giá phát điện theo quy định tại Thông tư số 56/2014/TT-BCT ngày 19/12/2014 và Thông tư số 57/2020/TT-BCT ngày 31/12/2020 của Bộ Công thương, EVN không có thuyết minh và bảng tính giá phát điện đối với nhà máy thủy điện, Cục Điều tiết điện lực không thực hiện kiểm tra, thẩm định việc xây dựng khung giá phát điện đối với các nhà máy thủy điện do EVN xây dựng.

Bộ Công thương chưa ban hành quy định phương pháp, trình tự lập, thẩm định khung giá phát điện, chưa thực hiện đầy đủ chức trách, nhiệm vụ trong việc kiểm tra, thẩm định khung giá phát điện áp dụng đối với các nhà máy thủy điện là chưa thực hiện đúng quy định. Trách nhiệm đối với tồn tại, khuyết điểm nêu trên thuộc về Bộ Công thương, Cục Điều tiết điện lực và EVN.

Đối với EVN và các đơn vị thành viên, Thanh tra Chính phủ yêu cầu Bộ Công Thương chỉ đạo, tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định pháp luật đối với EVN, các ban tham mưu, các đơn vị thành viên có liên quan, Ban Quản lý các dự án điện 2 về những khuyết điểm, vi phạm.