(Xây dựng) – Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi vừa báo cáo Thủ tướng Chính phủ về phương án tháo gỡ vướng mắc trong thực hiện Dự án giải quyết ngập do triều khu vực Thành phố Hồ Chí Minh có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1).

Cống ngăn triều Bến Nghé (nằm bên cầu Mống ở quận 1 và 4) được lắp cửa van nặng 434 tấn, hình vòng cung chìm 40m để hài hòa với không gian xung quanh.

Dự án được khởi công tháng 6/2016 với tổng mức đầu tư gần 10.000 tỷ đồng, đến nay đã hoàn thành hơn 90% khối lượng công việc. Tuy nhiên, do khó khăn vướng mắc nên không thể hoàn thành phát huy hiệu quả của công trình chống ngập cho vùng diện tích 570km2 với khoảng 6,5 triệu dân thuộc khu vực bờ hữu sông Sài Gòn và trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh.

Các khó khăn vướng mắc trong thực hiện dự án

Theo báo cáo của UBND Thành phố đến nay, dự án gặp khó khăn do chưa xác định rõ thẩm quyền và trình tự thực hiện đối với dự án đang trong quá trình thực hiện có sự thay đổi, mà các nội dung thay đổi dẫn đến dự án thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia; khó khăn do không có nguồn vốn đề hoàn thành và chưa có cơ sở thanh toán hợp đồng BT (xây dựng – chuyển giao).

Thành phố Hồ Chí Minh xác định nguyên nhân của khó khăn vướng mắc này là Luật Đầu tư công và Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư không có quy định về thẩm quyền quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án đang trong quá trình thực hiện có sự thay đổi, mà các nội dung thay đổi dẫn đến dự án thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia.

Tại khoản 3 Điều 104 Nghị định số 29/2021/NĐ-CP4 ngày 26/3/2021 của Chính phủ quy định về trình tự, thủ tục thẩm định dự án quan trọng quốc gia và giám sát, đánh giá đầu tư có nêu quy định đối với việc xử lý chuyển tiếp dự án đang trong quá trình thực hiện, phát sinh vấn đề thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia, tuy nhiên, vẫn chưa xác định rõ thẩm quyền và trình tự thực hiện.

Đối với khó khăn nguồn vốn, Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng việc huy động nguồn vốn thi công hoàn thành công trình xuất phát từ việc Ngân hàng BIDV không đủ cơ sở để ký Phụ lục hợp đồng tín dụng với Công ty TNHH Trung Nam BT 1547 để trình Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện gia hạn thời gian giải ngân tái cấp vốn.

Do vậy, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã tiến hành thu nợ tái cấp vốn đối với BIDV khoảng 3.560 tỷ đồng. Trong trường hợp này, dù được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam gia hạn thời gian giải ngân khoản vay tái cấp vốn, Ngân hàng BIDV vẫn không thể tiếp tục giải ngân cho nhà đầu tư do dự án chưa được thanh toán.

Thành phố cũng đã kiến nghị Tổ công tác Chính phủ phương án cho Thành phố thực hiện ủy thác từ ngân sách Thành phố cho Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước Thành phố (Công ty HFIC) cho nhà đầu tư dự án vay thực hiện hoàn thành công trình. Tuy nhiên, phương án này cũng chưa phù hợp do Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 không có quy định về việc sử dụng vốn ngân sách địa phương để ủy thác cho quỹ đầu tư phát triển địa phương (trong trường hợp này là Công ty HFIC).

Thành phố Hồ Chí Minh cũng xác định nguyên nhân chưa có cơ sở thanh toán hợp đồng BT là do dự án thuộc trường hợp chuyển tiếp theo quy định tại Điều 101 Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư.

Đề xuất giải pháp tháo gỡ

Để tháo gỡ khó khăn, Thành phố sẽ rà soát điều chỉnh các điều khoản thanh toán của hợp đồng thực hiện thanh toán cho nhà đầu tư bằng quỹ đất đã được xác định trong hợp đồng phù hợp với quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, theo các quy định thể hiện tại khoản 7 Điều 6 Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/06/2023 của Quốc hội và khoản 1 Điều 17 Nghị định số 69/2019/NĐ-CP ngày 15/08/2019 của Chính phủ chỉ cho phép thanh toán chuyển tiếp cho các hợp đồng BT được ký kết theo đúng quy định của pháp luật tại thời điểm ký kết hợp đồng.

Thực tế, đối với hợp đồng dự án đã xác định các thiếu sót về thẩm quyền quyết định chủ trương sử dụng vốn Nhà nước thanh toán cho nhà đầu tư dự án và thiếu sót liên quan phương án thanh toán cho nhà đầu tư.

Tại cuộc họp Tổ công tác Chính phủ ngày 08/08/2024, đại diện Kiểm toán Nhà nước và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có ý kiến đề nghị Thành phố nghiên cứu theo hướng ưu tiên thanh toán Hợp đồng BT bằng quỹ đất, phần chênh lệch sẽ được thanh toán bằng tiền để đảm bảo bám sát nguyên tắc của quy định hiện hành.

Như vậy, UBND Thành phố nhận thấy để khắc phục thiếu sót liên quan đến phương án thanh toán cho nhà đầu tư cần phải điều chỉnh phương án thanh toán của hợp đồng BT đã ký kết. Theo đó, Thành phố sẽ thanh toán bằng quỹ đất trước cho nhà đầu tư, tương ứng với phần giá trị dự án BT hoàn thành theo tiến độ được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xác định theo quy định của pháp luật về đầu tư.

Việc xác định các khu đất thanh toán cũng như tỉ lệ thanh toán (bằng quỹ đất 16%, bằng tiền 84%) được xác định cụ thể tại khoản 8.1 Điều 8 Hợp đồng BT số 2607/2016/HĐ-UBND và Phụ lục 01 phương án tài chính kèm theo Hợp đồng. Trường hợp cần điều chỉnh lại Hợp đồng BT thì sẽ thực hiện theo đúng Thông báo số 285/TB-VPCP ngày 20/08/2015 của Văn phòng Chính phủ, Quyết định số 23/2015/QĐ-TTg, Nghị quyết số 40/NQ-CP ngày 01/04/2021 của Chính phủ.

Bên cạnh đó, UBND Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất phương án tháo gỡ vướng mắc về cơ sở thanh toán hợp đồng BT là thực hiện điều chỉnh điều khoản về thanh toán trong hợp đồng song song với việc điều chỉnh tổng thể dự án.

Sau khi điều chỉnh Phụ lục hợp đồng BT thì dự án cơ bản khắc phục các thiếu sót và đây chính là cơ sở để Thành phố có thể bắt đầu thực hiện việc thanh toán bằng quỹ đất. Việc này giải quyết được nguồn vốn cho nhà đầu tư thực hiện hoàn thành công trình và giảm bớt chi phí phát sinh lãi vay trong thời gian chờ hoàn tất thủ tục điều chỉnh dự án.