(Xây dựng) – Quảng Trị là tỉnh có hệ thống hạ tầng thủy lợi phục vụ tưới tiêu lớn và đa dạng, song tỷ lệ công trình thủy lợi chưa đảm bảo an toàn còn khá cao. Đây là nỗi lo của chính quyền địa phương và người dân Quảng Trị, nhất là mỗi khi mùa mưa lũ đến.

Công trình thủy lợi Nam Thạch Hãn, tỉnh Quảng Trị.

Trên địa bàn tỉnh Quảng Trị hiện có 123 hồ chứa thủy lợi và 2 đập dâng thực hiện theo quy định tại Nghị định số 114/2018/NĐ-CP ngày 04/9/2018 của Chính phủ, trong đó gồm có: 13 hồ chứa lớn, 1 đập lớn, 22 hồ chứa vừa, 88 hồ chứa nhỏ và 1 đập nhỏ. Có khoảng 481 công trình thủy lợi khác (trừ đập, hồ chứa nước) bao gồm: 221 đập dâng, 243 trạm bơm, 17 cống ngăn mặn và 2.125km kênh mương các loại cùng với hệ thống ao, hồ, đầm, trạm bơm dã chiến và các công trình trên kênh khác.

Ông Hồ Xuân Hòe, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị cho biết, cũng như hàng năm, vào thời điểm này trước mùa mưa bão, ngành Nông nghiệp, các đơn vị liên quan cùng các địa phương đã triển khai các giải pháp đảm bảo an toàn công trình thủy lợi trước mùa mưa, lũ năm 2024. Cụ thể, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hướng dẫn các địa phương, đơn vị xây dựng các phương án như: Ứng phó thiên tai, ứng phó với tình huống khẩn cấp, bảo vệ đập. Đối với công trình do địa phương quản lý mà chủ yếu là các công trình thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng thì được đơn vị quản lý xây dựng lồng ghép trong phương án phòng, chống thiên tai của xã, phường, thị trấn nơi có công trình.

Tuy vậy, ở cương vị lãnh đạo của ngành Nông nghiệp tỉnh, ông Hồ Xuân Hòe cũng nghi ngại khi có nhiều công trình thủy lợi chưa đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ, do chưa thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ đảm bảo an toàn công trình theo quy định. Bởi theo ông, việc thực hiện các quy định của pháp luật về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước đòi hỏi phải có nguồn kinh phí thực hiện, trong khi nguồn phân bổ hàng năm không có, các chủ công trình hoạt động chủ yếu từ nguồn hỗ trợ giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi. Nguồn hỗ trợ này chỉ đủ chi phí quản lý, vận hành, không đủ chi phí để sửa chữa thường xuyên hàng năm, nên rất khó khăn trong việc vận dụng để thực hiện các nội dung về quản lý an toàn đập, hồ chứa nước.

Mặt khác, phần lớn các tổ chức thủy lợi cơ sở quản lý, khai thác công trình không đảm bảo năng lực tối thiểu theo quy định; không có cán bộ có chuyên môn về thủy lợi, một số đơn vị có cán bộ làm công tác thủy lợi nhưng chưa được đào tạo, nâng cao năng lực quản lý, vận hành theo quy định. Do đó, việc quản lý, vận hành các công trình do các tổ chức thủy lợi cơ sở gặp rất nhiều khó khăn, nhất là công tác quản lý, vận hành hồ chứa…

Do những bất cập trên nên đến thời điểm hiện tại, tỷ lệ công trình thủy lợi chưa đảm bảo an toàn là tương đối cao. Cụ thế, số lượng các hồ chứa có kết quả đánh giá có nguy cơ mất an toàn cao có tới 34 công trình; nhiều công trình đập bị thấm, biến dạng; nhiều công trình hồ chứa bị hư hỏng, xuống cấp… Riêng số lượng công trình thủy lợi hư hỏng, xuống cấp là 36/481 công trình…

Cùng với đó, công tác quản lý an toàn đập, hồ chứa nước đối với các đập, hồ chứa nước thủy lợi gặp một số khó khăn, vướng mắc. Cụ thể, việc thực hiện cấp giấy phép cho các hoạt động trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi nói chung và đập, hồ chứa thủy lợi nói riêng chỉ được phân cấp đến UBND cấp tỉnh. Việc tập trung cấp phép tại một đầu mối cấp tỉnh là quá lớn, sẽ ảnh hưởng đến thời gian giải quyết các thủ tục hành chính theo quy định.

Đối với phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp, nghị định chưa có hướng dẫn chi tiết các tình huống khẩn cấp, mực nước hồ tương ứng với các cấp báo động của từng loại hồ chứa, do đó, trong quá trình lập, thẩm định, phê duyệt gặp nhiều khó khăn. Các công trình do địa phương quản lý đa số đã được xây dựng từ lâu, hồ sơ lưu trữ gần như không còn. Mặt khác, nguồn kinh phí phân bổ hàng năm quá hạn hẹp, nên các địa phương không đủ để thực hiện các công tác như: Lập quy trình vận hành, cắm mốc chỉ giới, kiểm định an toàn hồ chứa nước... dẫn đến việc chưa đáp ứng được các yêu cầu theo quy định.

Một số công việc như: Xây dựng quy trình vận hành, lập phương án bảo vệ, phương án ứng phó thiên tai, quy trình bảo trì đã có hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, các địa phương chưa triển khai thực hiện đến các tổ chức thủy lợi cơ sở, do lực lượng quản lý ở các tổ chức thủy lợi cơ sở còn thiếu và yếu về chuyên môn, công tác quản lý Nhà nước về an toàn đập, hồ chứa nước chưa được quan tâm đúng mức. Các công trình theo quy định được phân cấp cho các địa phương quản lý, tuy nhiên một số địa phương không phân cấp cho các tổ chức thủy lợi cơ sở quản lý, lực lượng quản lý ở các tổ chức thủy lợi cơ sở thường xuyên thay đổi do đó, việc quản lý, khai thác công trình, đặc biệt là các hồ chứa còn nhiều bất cập.

Để giải quyết những vấn đề bất cập nói trên, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị đã kiến nghị, các cơ quan chức năng cần có chính sách an toàn về hồ chứa để đầu tư nâng cấp và sửa chữa các công trình đầu mối, các hồ chứa lớn và kiên cố các hồ chứa nhỏ. Đồng thời, để đảm bảo an toàn công trình trước mùa mưa lũ năm 2024 và các năm tiếp theo, đề nghị Cục Thủy lợi kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho sửa chữa và nâng cấp 36 hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh đã bị xuống cấp…