(Xây dựng) - Trận lũ lịch sử vừa qua đã làm thiệt hại nghiêm trọng cả về người và tài sản tại các tỉnh miền Trung, nhiều ngôi nhà bị lũ nhấn chìm, khiến người dân chỉ biết leo lên nóc chờ cứu trợ. Nhưng, vẫn có hàng ngàn hộ gia đình tự chủ được chỗ trú ẩn an toàn, không những bảo vệ được tính mạng mà còn đảm bảo được tài sản trong gia đình nhờ có nhà vượt lũ.

Dân nghèo vượt lũ an toàn

Nhằm nắm bắt tình hình thiệt hại và hiệu quả thực tế của các Chương trình hỗ trợ nhà ở về nhà ở, trong đó có nhà ở được hỗ trợ theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg; Bộ Xây dựng đã có chuyến công tác khảo sát các tỉnh miền Trung từ 1-3/11, do Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng làm Trưởng đoàn.

Xã Châu Nhân – vùng ngập lụt nặng nhất của huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An.

Đoàn công tác đã đến xã Châu Nhân – vùng ngập lụt nặng nhất của huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Do mưa lớn nên vừa qua, mực nước vùng ngập lụt của xã nhiều nơi lên đến 1,5m. Hiện tại, nước vẫn ngập mênh mông quanh xã khiến sinh hoạt của bà con nhân dân bị đảo lộn. Tuy nhiên, vẫn còn những hộ gia đình an toàn tự chủ bảo vệ được tính mạng và cả tài sản trong gia đình nhờ hiệu quả của nhà chống lũ.

Cuối tháng 10 vừa qua, do ảnh hưởng mưa bão khiến các vùng trũng thấp, các khu đô thị ở Quảng Bình, đặc biệt tại các huyện Lệ Thủy, Quảng Ninh, Bố Trạch, Quảng Trạch, Tuyên Hoá, Minh Hóa và thành phố Đồng Hới bị ngập lụt sâu, trên diện rộng. Tuy nhiên, một bộ phận không nhỏ người dân Quảng Bình đã được an toàn trên các công trình nhà tránh lũ.

Chị Bùi Thị Toan (xóm 3, thôn Tuy Lộc, xã Lộc Thuỷ, huyện Lệ Thuỷ, Quảng Bình) cho biết, gia đình chị đã tự xây căn nhà chống lũ vào năm ngoái. Nhờ có căn nhà này, nên đợt lũ vừa qua, dù nước lên to, sóng lớn nhưng gia đình vẫn được đảm bảo an toàn và giữ được tài sản trong nhà.

Nhà vượt lũ giúp nhiều gia đình đảm bảo an toàn và giữ được tài sản.

Đến thăm nhà chống lũ của bà Hồ Thị Lành (xã Lộc An, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế) ngôi nhà được hỗ trợ bởi Chính phủ Việt Nam, GCF-UNDP thông qua dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với những tác động của biến đổi khí hậu cho các cộng đồng dễ bị tổn thương ven biển Việt Nam” Đoàn công tác nhận thấy đã phát huy nhiều tác dụng mùa lũ vừa qua.

Bà Lành chia sẻ, nhà chống lũ được bà xây dựng từ 2018, với diện tích 15m2 nhưng ngôi nhà kiên cố này đã giúp gia đình vượt qua mùa bão lũ, thậm chí nhiều hộ dân xung quanh còn mang đồ dùng, lương thực thực phẩm đến đây nhờ tích trữ hộ.

Một hộ dân xã Lộc An cho biết, mưa lũ vừa qua khiến nước ngập cao quá cửa nhà. Khi được chính quyền địa phương thông báo để chuẩn bị phòng chống, họ lập tức xếp đồ đạc lên cao và di dời đi chỗ khác tránh trú. Tuy nhiên, người dân nghèo ở đây đều mong muốn sớm xây dựng được những căn nhà chống lũ để chống chọi lại thiên tai khắc nghiệt diễn biến phức tạp.

Có thể thấy, miền Trung mặc dù đã quen với lũ, nhưng trước thiên tai thất thường như năm nay, những người dân nghèo luôn mong muốn được hỗ trợ căn nhà chống lũ hiệu quả. Trận lũ lụt vừa qua một lần nữa chứng minh tính hiệu quả của những căn nhà vượt lũ. Việc xây những căn nhà này không chỉ giúp các hộ nghèo kiên cố hóa nhà ở, yên tâm sản xuất, xây dựng cộng đồng an toàn, góp phần chung tay xây dựng nông thôn mới mà còn chủ động giảm nhẹ tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu.

Đoàn công tác Bộ Xây dựng khảo sát, thăm và động viên bà con vùng các tỉnh miền Trung.

Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg ngày 28/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh báo, lụt khu vực miền Trung tại các tỉnh Nghệ An và Quảng Bình. Mục tiêu của chương trình nhằm hỗ trợ các hộ nghèo có nhà ở ổn định, an toàn, từng bước nâng cao mức sống, góp phần xóa đói, giảm nghèo bền vững theo phương châm “Nhà nước hỗ trợ, cộng đồng giúp đỡ, hộ gia đình tham gia đóng góp” để xây dựng được căn nhà tránh bão lũ.

Chương trình có mức hỗ trợ 12-16 triệu đồng/hộ, cho vay ưu đãi tối đa 15 triệu đồng/hộ trong vòng 10 năm để họ cùng huy động nguồn lực của gia đình, dòng họ xây cất được gian chòi có sàn bê tông cốt thép, đảm bảo 3 cứng, diện tích tối thiểu 10m2 và sàn cao hơn mức lụt thường xuyên ở địa phương là 1,5m.

Hiện nay, có 6/13 địa phương đã hoàn thành việc hỗ trợ theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg, gồm: Hà Tĩnh, Nghệ An, Khánh Hòa, Phú Yên, Ninh Thuận và thành phố Đà Nẵng; 7 tỉnh còn lại gồm: Thanh Hóa, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định đều có tỷ lệ hoàn thành đạt trên 70%.

Theo báo cáo chưa đầy đủ của các địa phương, hiện chưa có căn nhà nào thuộc Chương trình hỗ trợ nhà ở phòng, tránh bão, lụt theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg bị sập đổ, hư hỏng nặng trong đợt mưa lũ vừa qua tại miền Trung.

Đề xuất nhân rộng mô hình nhà vượt lũ

Tuy nhiên, Chương trình này cũng đang bộc lộ một số bất cập. Chia sẻ với báo chí, đại diện Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Quảng Bình từng đề nghị Chính phủ và các Bộ, ngành nghiên cứu việc kéo dài chương trình và nâng mức cho vay cũng như mức hỗ trợ ngân sách Nhà nước, đồng thời xem xét việc mở rộng đối tượng hộ cận nghèo cũng có thể vay vốn chương trình này.

Ông Lê Văn Sơn – Phó Chủ tịch UBND huyện Lệ Thuỷ (Quảng Bình) cho biết: “Với miền Trung, hàng năm, lũ lụt trở đã quá quen thuộc. Tuy nhiên, trận lũ lịch sử tại Quảng Bình xảy ra vào tháng 10 vừa qua là lớn nhất từ trước đến nay. Mô hình nhà vượt lũ tuy mang lại hiệu quả nhưng chỉ phục vụ cho một số cá nhân, gia đình. Nhưng đối với huyện Lệ Thuỷ, có nhiều vùng xung yếu, dễ ngập lụt rất cần được hỗ trợ xây dựng nhà vượt lũ cộng đồng với quy mô lớn, sức chứa nhiều người thì việc chạy lũ sẽ đảm bảo an toàn hơn, di chuyển nhanh và thuận tiện hơn. Chúng tôi mong muốn các cấp chính quyền Trung ương, Bộ, ngành quan tâm hỗ trợ bà con ở vùng lũ xung yếu, đảm bảo cuộc sống trong mùa mưa lũ”.

Người dân nghèo ở đây đều mong muốn sớm xây dựng được những căn nhà chống lũ để chống chọi lại thiên tai khắc nghiệt diễn biến phức tạp.

Nhận định về hiệu quả của chương trình nhà chống lũ, ông Hà Quang Hưng – Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho rằng, sau khi kiểm tra ở các địa phương, thì nhà chống lũ đã phát huy hiệu quả tốt, đảm bảo sinh mạng và tài sản cho người dân không chỉ trong mùa bão lụt năm nay mà cả 10 năm vừa qua. Hiện nay, chương trình đã thực hiện hơn 19,2 nghìn căn hộ/21,5 nghìn hộ dân có nhu cầu.

“Thời gian tới, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với các địa phương đánh giá hiệu quả mô hình nhà chống lũ, bão lụt theo Quyết định 48/2014/QĐ-TTg, từ đó, đề xuất nhân rộng mô hình theo hướng mở rộng đối tượng thụ hưởng, tăng mức hỗ trợ Nhà nước để xây những ngôi nhà đảm bảo an toàn, trình cơ quan có thẩm quyền quyết định”, ông Hưng nhấn mạnh.

Có thể thấy rằng, mô hình nhà vượt lũ, giúp dân độc lập 4 tại chỗ. Việc mở rộng đối tượng, tăng số tiền hỗ trợ cho bà con nhân dân trong thời gian tới để xây nhà vượt lũ là hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, xuất hiện hình thái thời tiết cực đoan mới như hiện nay, thì cần các Bộ, ngành phải sớm nghiên cứu các giải pháp và đề xuất của địa phương để bà con yên tâm “sống chung với lũ”.