(Xây dựng) - Hiện nay, các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long dần khan hiếm vật liệu cát dẫn đến nguy cơ thiếu vật liệu thi công san lấp các tuyến cao tốc và các dự án hạ tầng giao thông, đô thị. Đến lúc cần đánh giá nghiêm túc loại tài nguyên này để phục vụ khai thác, đáp dứng nhu cầu san lấp các dự án giao thông trọng điểm quốc gia.

Khai thác cát biển để đáp ứng nguồn vật liệu san lấp cho các dự án giao thông trọng điểm khu vực đồng bằng sông Cửu Long (Ảnh: Internet).

Giải quyết yêu cầu cấp thiết

Mới đây, triển khai Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 30/01/2022 của Chính phủ về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang trình Chính phủ xem xét một dự án đánh giá tài nguyên khoáng sản, phục vụ khai thác cát biển, sử dụng san lấp cho các dự án đường cao tốc và hạ tầng giao thông, đô thị vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hiện nay, khu vực này, ngoài nhu cầu vật liệu phục vụ các công trình kết cấu hạ tầng, thì còn cần rất lớn vật liệu xây dựng, san lấp phục vụ các dự án lấn biển, đê biển, san nền các công trình, phòng chống biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Thực tế cho thấy, tiềm năng, trữ lượng cát sỏi xây dựng, vật liệu san lấp trên đất liền không lớn, không thể đáp ứng được nhu cầu, vì vậy việc điều tra đánh giá tiến tới khai thác sử dụng cát biển ở vùng biển để thay thế dần cát xây dựng từ đất liền là giải pháp cấp thiết, khả thi nhất lúc này.

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, đây có thể coi là một nhiệm vụ cần thiết, triển khai thực hiện dự án sớm sẽ giải quyết được một số nhu cầu cấp bách hiện nay: Đó là đáp ứng kịp thời nguồn vật liệu xây dựng, san lấp phục vụ xây dựng kết cấu hạ tầng vùng Đồng bằng sông Cửu Long và phụ cận.

Đồng thời, kết quả thực hiện Dự án sẽ là cơ sở thực tiễn để đẩy mạnh hoạt động điều tra, thăm dò, khai thác, sử dụng nguồn cát sạn đáy biển to lớn để phục vụ phát triển kinh tế xã hội dải ven biển và cả nước. Bên cạnh đó, tạo cơ sở khoa học để hoàn thiện hệ thống quy định kỹ thuật về điều tra, đánh giá, thăm dò, khai thác khoáng sản biển (hiện chưa được đầy đủ) phục vụ quản lý Nhà nước về hoạt động khoáng sản biển.

Ngoài ra, đánh giá quy mô, chất lượng khoáng sản cát biển làm vật liệu xây dựng, san lấp tại vùng biển Sóc Trăng đáp ứng mục tiêu tài nguyên cấp 333 là 1 tỷ m3. Mặt khác, còn có ý nghĩa cho nạo vét tuyến luồng Định An, Trần Đề tạo điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng quy hoạch cảng đặc biệt trong tương lai.

Cũng theo đại diện của Bộ Tài nguyên và Môi trường, dự án này cũng dự báo tác động của khai thác, chế biến khoáng sản cát biển đến môi trường. Từ đó, đề xuất giải pháp khắc phục, đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường sinh thái, tránh gây sạt lở bờ biển. Góp phần củng cố, nâng cao năng lực đội ngũ kỹ thuật điều tra tài nguyên môi trường biển, từng bước nắm bắt, làm chủ công nghệ hiện đại, tiên tiến trong điều tra địa chất, khoáng sản biển.

Khu vực đánh giá được chọn là vùng biển phía đông Cửa Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng, độ sâu từ 5 - 30m nước, diện tích 2.400 km2. Thời gian thực hiện sẽ từ năm 2022- 2024, dự kiến kết thúc tháng 12/2024.

Cần nghiên cứu kỹ lưỡng

Với đề xuất thực hiện Dự án, Bộ Xây dựng cho rằng cần làm rõ cơ sở pháp lý để đưa các khu vực điều tra, đánh giá vào quy hoạch khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường (nay là Phương án bảo vệ môi trường, khai thác, sử dụng, bảo vệ tài nguyên trong Quy hoạch tỉnh) để làm cơ sở quản lý và cấp phép hoạt động khoáng sản theo quy định pháp luật về khoáng sản và quy hoạch.

Theo Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), về mục tiêu, nhiệm vụ của Dự án cũng cần xem lại mục tiêu đánh giá quy mô, chất lượng khoáng sản cát biển làm vật liệu xây dựng, san lấp tại vùng biển Sóc Trăng với tài nguyên cấp 333 đạt 1 tỷ m3 là thấp so với triển vọng cát biển được xác định ở khu vực này (tài nguyên hơn 13 triệu m3). Đồng thời, phạm vi Dự án cần nghiên cứu đánh giá tác động ở khu vực điều tra 10 ÷ 30 m nước đến việc sạt lở bờ biển khi khai thác tới độ sâu 30 m nước.

Trong thời gian qua một số cơ quan chuyên môn đã nghiên cứu triển khai một số đề tài, như: Nghiên cứu chế tạo phục gia hóa học cho bê tông sử dụng cát biển và nước biển ứng dụng cho việc bồi đắp, lấn biển; Nghiên cứu chế tạo cấu kiện bê tông sử dụng tro xỉ nhiệt điện và vật liệu tại chỗ (cát biển, cát nhân tạo); Nghiên cứu khả năng sử dụng cát biển trong xây dựng đường bộ tại Việt Nam... Các kết quả nghiên cứu cho thấy cát biển đáp ứng cơ bản yêu cầu, tiêu chuẩn làm vật liệu san lấp, làm nền đường, cấu kiện xây dựng...

Theo Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), trong cát biển có chứa một lượng nhất định muối hòa tan. Vì vậy, khi sử dụng cát biển làm vật liệu san lấp, nền đường sẽ có một số tác động bất lợi gây ra ăn mòn cốt thép ảnh hưởng kết cấu công trình khi tiếp xúc trực tiếp với cốt thép hay việc ảnh hưởng đến môi trường xung quanh (đất nông nghiệp, các mạch nước ngầm) khi các muối hoàn tan bị cuốn trôi theo dòng nước. Chính vì thế, theo Vụ này cơ quan đề xuất Dự án cũng phải nêu rõ các giải pháp kỹ thuật khi dùng cát biển làm vật liệu san lấp để tránh những bất lợi trên.

Cát biển sử dụng làm vật liệu san lấp dự án giao thông trọng điểm cần phải có các nghiên cứu, đánh giá để đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật của dự án (Ảnh: Internet).

Nhiều chuyên gia nhận định rằng, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng là nguồn động lực cho phục hồi, phát triển kinh tế, có tác động lan tỏa lớn và hấp thụ ngay vào nền kinh tế. Để phát triển kết cấu hạ tầng thì yêu cầu cần đảm bảo đáp ứng kịp thời cũng như về lâu dài nguồn vật liệu xây dựng, san lấp. Vì lẽ đó, Dự án khi hoàn thành sẽ đáp ứng nhu cầu cấp thiết trước mắt là đảm bảo cung cấp kịp thời nguồn vật liệu san lấp phục vụ xây dựng các tuyến cao tốc phía Đông vùng đồng bằng Sông Cửu Long, cũng như đáp ứng nhu cầu vật liệu xây dựng, vật liệu san lấp nền móng các công trình cơ sở hạ tầng khác trong vùng.