(Xây dựng) - Dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku đang trở thành tâm điểm chú ý với đề xuất chuyển từ hình thức đầu tư đối tác công tư (PPP) sang đầu tư công. Quyết định này đã làm dấy lên nhiều câu hỏi về tính bền vững tài chính và hiệu quả của phương án đầu tư công trong việc triển khai các dự án giao thông quan trọng.

Tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku có tổng chiều dài khoảng 123km. (Ảnh minh họa)

Khả năng thu hồi vốn gặp khó khăn

Theo báo cáo từ đơn vị tư vấn trình bày tại cuộc họp trực tuyến ngày 12/8 giữa UBND tỉnh Bình Định, UBND tỉnh Gia Lai và Bộ Giao thông vận tải, một trong những lý do chính dẫn đến đề xuất chuyển sang đầu tư công là do lo ngại về khả năng thu hồi vốn của nhà đầu tư nếu thực hiện theo hình thức PPP. Cụ thể, lưu lượng xe lưu thông trên Quốc lộ 19, tuyến đường chính nối Bình Định với các tỉnh Tây Nguyên, hiện không nhiều. Điều này đồng nghĩa với việc doanh thu từ phí giao thông có thể không đủ để bù đắp chi phí đầu tư và duy trì hoạt động của tuyến cao tốc.

Việc đầu tư theo hình thức PPP thường đòi hỏi sự cam kết lâu dài từ phía nhà đầu tư tư nhân, bao gồm cả việc quản lý, vận hành và thu phí giao thông để thu hồi vốn. Tuy nhiên, với lưu lượng giao thông thấp, nhà đầu tư sẽ gặp khó khăn trong việc đạt được mức lợi nhuận mong muốn, dẫn đến rủi ro tài chính cao. Đây là một thực tế đã từng xảy ra với một số dự án đường bộ khác tại Việt Nam, nơi mà việc thu phí không đủ để hoàn vốn, khiến nhiều nhà đầu tư phải rút lui hoặc yêu cầu Nhà nước hỗ trợ thêm.

Phương án đầu tư công - một giải pháp hợp lý?

Trước những thách thức của hình thức PPP, việc chuyển sang đầu tư công được coi là một giải pháp hợp lý. Đầu tư công không chỉ giảm bớt áp lực tài chính cho nhà đầu tư tư nhân mà còn đảm bảo rằng dự án sẽ được triển khai đúng tiến độ và đạt hiệu quả cao nhất.

Theo kế hoạch mới, tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku có tổng chiều dài 123km, trong đó đoạn qua tỉnh Bình Định dài 37,3km và đoạn qua tỉnh Gia Lai dài 85,6km. Điểm đầu của tuyến cao tốc, ban đầu dự kiến nằm tại cảng Nhơn Hội, đã được tỉnh Bình Định đề xuất di dời về gần sân bay Phù Cát. Sự điều chỉnh này không chỉ giúp rút ngắn chiều dài tuyến từ 143,2km xuống còn 123,3km mà còn giảm bớt chi phí đầu tư, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc kết nối với các tuyến giao thông quan trọng khác.

Với hình thức đầu tư công, Chính phủ sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc cấp vốn, triển khai và vận hành dự án. Điều này đảm bảo rằng mọi quyết định liên quan đến dự án đều được thực hiện với mục tiêu phát triển hạ tầng quốc gia, không bị chi phối bởi lợi ích tài chính ngắn hạn của nhà đầu tư tư nhân. Hơn nữa, đầu tư công giúp tránh được tình trạng "nửa vời" khi nhà đầu tư tư nhân không đạt được mục tiêu tài chính và rút lui giữa chừng.

Lợi ích và thách thức của đầu tư công

Việc chuyển sang đầu tư công cho dự án cao tốc Quy Nhơn - Pleiku mang lại nhiều lợi ích rõ ràng. Đầu tiên, nó giúp đảm bảo tính khả thi của dự án, nhất là trong bối cảnh lưu lượng giao thông hiện tại chưa đủ lớn. Thứ hai, đầu tư công tạo ra sự minh bạch và rõ ràng trong quá trình triển khai dự án, khi mọi quyết định đều phải chịu sự giám sát của các cơ quan Nhà nước và cộng đồng.

Tuy nhiên, đầu tư công cũng đặt ra những thách thức không nhỏ. Việc sử dụng ngân sách Nhà nước để triển khai dự án đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng về nguồn lực tài chính, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều áp lực về ngân sách cho các dự án phát triển hạ tầng khác. Ngoài ra, quá trình bồi thường giải phóng mặt bằng, như Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Nguyễn Tự Công Hoàng đã đề xuất, cần có sự hỗ trợ từ Trung ương do tính chất kỹ thuật cao và yêu cầu nghiên cứu kỹ lưỡng. Đây là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương và các cơ quan trung ương để đảm bảo tiến độ và hiệu quả của dự án.

Tương lai của cao tốc Quy Nhơn - Pleiku

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Nguyễn Hữu Quế cũng đồng tình rằng việc đầu tư tuyến cao tốc này sẽ là động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế của vùng Tây Nguyên. Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh rằng, nếu tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku được hoàn thành, không chỉ lưu lượng phương tiện giao thông sẽ tăng mạnh, mà cả hoạt động kinh tế, đặc biệt là xuất nhập khẩu hàng hóa từ Lào và Campuchia, cũng sẽ được thúc đẩy.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Nguyễn Tự Công Hoàng khẳng định rằng việc đầu tư công là cần thiết để hỗ trợ sự phát triển của 11 khu công nghiệp tại Bình Định, với khối lượng hàng hóa hàng năm dự kiến tăng lên hơn 15 triệu tấn vào giai đoạn 2025-2030. Những cụm công nghiệp và các khu vực sản xuất dọc theo tuyến Quốc lộ 19 cũng sẽ được hưởng lợi từ việc cải thiện hạ tầng giao thông.

Việc chuyển đổi phương án đầu tư cho tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku từ PPP sang đầu tư công có thể được xem là một bước đi chiến lược để đảm bảo tính bền vững tài chính và hiệu quả dài hạn của dự án. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự đồng thuận và quyết tâm của các bên liên quan, dự án này hứa hẹn sẽ mang lại những lợi ích to lớn cho cả vùng Tây Nguyên và quốc gia.