(Xây dựng) - Nhằm làm rõ nguyên nhân sự cố công trình của gói thầu: Đường giao thông từ Quốc lộ 28 (QL28) vào khu du lịch sinh thái, văn hóa kết hợp công viên vui chơi giải trí Liêng Nung. UBND tỉnh Đắk Nông đã giao cho UBND thành phố Gia Nghĩa tổ chức lựa chọn đơn vị kiểm định đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp khắc phục sự cố công trình bị hư hỏng trong 2 lần năm 2018 và 2020.

Hình ảnh tổng thể công trình đường giao thông từ QL28 vào khu du lịch sinh thái, văn hóa kết hợp công viên vui chơi giải trí Liêng Nung (nằm trong khu vực vùng đồi núi thung lũng Liêng Nung, thuộc xã Đăk Nia, thành phố Gia Nghĩa, tỉnh Đăk Nông).

Theo đó, UBND thành phố Gia Nghĩa đã tổ chức lựa chọn đơn vị tư vấn là Công ty TNHH Tư vấn Đại học Xây dựng để thực hiện công tác kiểm định đánh giá nguyên nhân và đề xuất giải pháp khắc phục sự cố công trình.

Công trình đường giao thông từ QL28 vào khu du lịch sinh thái, văn hóa kết hợp công viên vui chơi giải trí Liêng Lung được khởi công từ tháng 12/2015, trước khi bàn giao đưa vào sử dụng, công trình này gặp sự cố lần 1 vào khoảng tháng 7/2018, sau đó khắc phục bằng kinh phí bảo hiểm công trình và tiếp tục gặp sự cố lần 2 vào khoảng tháng 7-8/2020.

Tính đến thời điểm trước khi xảy ra sự cố lần 1, công trình đã thi công cơ bản hoàn thành nền, móng, mặt đường, tường chắn và hệ thống thoát nước của trục 01 và trục 02 (ước đạt 80% khối lượng đã ký kết tại hợp đồng) và đã được các bên tiến hành nghiệm thu giai đoạn đối với các hạng mục công việc hoàn thiện. Còn 20% vẫn chưa thi công hoàn thiện, với lý do đoạn từ Km0+360.00 -:- Km0+709.12 (trục 01) chưa thể giải phóng bàn giao mặt bằng thi công cho nhà thầu.

Trước khi xảy ra sự cố lần 2, dự án được Kiểm toán Nhà nước kiểm toán vào tháng 7/2017 và Sở Xây dựng tỉnh Đăk Nông thông báo kết quả kiểm tra chất lượng tại Thông báo số 1112/SXD-CCGĐXD ngày 04/7/2018.

Sự cố công trình lần 2 xảy ra vào khoảng tháng 7, 8/2020. Theo báo cáo nhanh số 602/BC-UBND của UBND thành phố Gia Nghĩa ngày 23/10/2020 về sự cố sạt lở tại công trình đường giao thông từ QL28 vào khu du lịch sinh thái, văn hóa kết hợp công viên vui chơi giải trí Liêng Nung có nêu: “Từ đầu tháng 8/2020 trên địa bàn thành phố Gia Nghĩa, do ảnh hưởng của các cơn bão số 6 và số 7, thời tiết mưa lớn kéo dài liên tục tại khu vực: Khu du lịch thác Liêng Nung, xã Đăk Nia, thành phố Gia Nghĩa xảy ra hiện tượng trượt sườn đồi bên phải và bên trái suối (dịch chuyển toàn bộ khu vực thác Liêng Nung) trong đó có công trình đường giao thông từ QL28 vào khu du lịch sinh thái, văn hóa kết hợp công viên vui chơi giải trí Liêng Nung”.

Ngày 12/4/2021 vừa qua, sau khi đơn vị tư vấn kiểm định hoàn thành báo cáo kết quả kiểm định, UBND thành phố Gia Nghĩa cũng đã có Công văn số 783/UBND-QLDA&PTQĐ gửi Sở Xây dựng tỉnh ĐắK Nông để báo cáo các kết quả của công tác kiểm định nói trên.

Nguyên nhân xảy ra sự cố

Theo kiểm tra tại hiện trường thực hiện bởi Công ty TNHH Tư vấn Đại học Xây dựng tại thời điểm tháng 3/2021 cho thấy, các khu vực sụt lún, sạt lở diễn ra nhiều đợt, trên diện rộng khoảng vài chục ha, bao gồm cả các khu vực trượt sườn tự nhiên hai bên thác Liêng Nung, trong đó có phạm vi xây dựng công trình. Theo quan sát trên thực địa, bề mặt đất tại khu vực đồi nằm giữa các đoạn đường có hiện tượng sụt lún, nứt nẻ tại nhiều vị trí, rải đều trên diện rộng và có nguy cơ tiếp tục sạt lở với khối lượng lớn trong thời gian tới.

Tổng hợp các kết quả kiểm tra, khảo sát trong phòng và hiện trường, tư vấn kiểm định đánh giá, khu vực thực hiện dự án có độ dốc sườn dốc rất lớn, địa chất bị phong hóa mạnh. Các dấu vết lịch sử trên hiện trường (cột đá bazan bị rơi, tàn tích đá lăn…) cùng với các hiện tượng cây mọc nghiêng, sự xuất hiện nhiều vết nứt trên cả một khu vực rộng bao trùm toàn thung lũng cho thấy, đây là một khu vực có điều kiện địa chất kém ổn định. Các lớp đất chủ yếu là các loại có tính thấm cao, dễ trương nở, sụt giảm cường độ rất nhanh khi gặp nước.

Hình ảnh ngày 29/8/2018 (thời điểm giám định hiện trường sự cố lần 1).

Sự xuất hiện của rất nhiều vết nứt và dấu vết trượt sườn ở vị trí xa công trình cho thấy cả khu vực rộng của thung lũng Liêng Nung đã và đang có biến động địa chất và chưa có dấu hiệu dừng lại. Nền đường bị nâng cao, đẩy xô ở những đoạn nền đường đào hoặc địa hình tương đối bằng phẳng cho thấy đã có sự tác động từ xa tới nền đường. Đây là hệ quả của các bất lợi đồng thời xuất hiện ở khu vực này, đó là: Độ dốc địa hình lớn; Cấu trúc đất rời rạc, tính trương nở cao, dễ thấm, cường độ giảm nhanh khi độ ẩm tăng. Địa tầng phong hóa mạnh; Nằm trong khu vực có lượng mưa trung bình hàng năm lớn, mùa mưa kéo dài khoảng 5-6 tháng, mưa liên tục trong nhiều tháng. Mùa khô kéo dài gây co ngót, mặt đất nứt nẻ làm cho nước dễ thấm sâu vào mùa mưa. Bề mặt lưu vực cây cối rậm rạp, đã giữ nước mưa và tạo điều kiện cho nước ngấm sâu vào trong đất, gây trương nở, giảm sức chịu tải.

Theo kết luận của tổ chức kiểm định, các trục đường thuộc công trình nêu trên đi qua vùng địa hình chia cắt, địa chất, thủy văn phức tạp, sự cố công trình xuất hiện do các nguyên nhân chủ quan và khách quan. Về nguyên nhân khách quan, khu vực thung lũng Liêng Nung đã có biểu hiện rõ rệt của các đứt gãy địa chất, lớp phủ địa chất phong hóa mạnh theo thời gian. Sụt trượt xuất hiện trong khu vực thung lũng Liêng Nung là điều tất yếu xảy ra do hội tụ nhiều yếu tố bất lợi về địa hình, địa chất, địa mạo, khí hậu. Kết quả khảo sát trên hiện trường cho thấy diễn biến của các khối trượt sườn tự nhiên (07 khối) xuất hiện trong phạm vi công trình đã tác động tới ổn định của tuyến đường và là nguyên nhân trực tiếp gây ra hư hỏng ở tất cả các sự cố. Về nguyên nhân chủ quan, Tư vấn kiểm định đánh giá có sự chủ quan và thụ động trong giải pháp thiết kế trước những diễn biến phức tạp về ổn định sườn dốc của thung lũng Liêng Nung.

Khối đá bazan sót lại trên sườn dốc trục 2 là một trong những dấu tích sót lại của những vụ sụt trượt sườn dốc trong quá khứ.

Thách thức đối với quá trình khắc phục sự cố

Sự cố trượt sườn thiên nhiên đã gây sụt toàn bộ sườn dốc hạ lưu, kéo theo toàn bộ đoạn tuyến Km1+538 đến km1+569 (trục 1) bị sụt hoàn toàn. Đây cũng là vị trí taluy dương của đoạn tuyến số 2 (do hai đoạn tuyến số 1 và số 2 chạy song song với nhau trên cùng một sườn dốc). Nguy cơ sụt trượt này tiếp tục kéo dài trong những mùa mưa tới đe dọa trực tiếp tới an toàn khai thác công trình, đặc biệt là đối với đoạn tuyến số 2 bám theo ven suối Liêng Nung đi tới chân thác Liêng Nung.

Để khai thác công trình phục vụ mục tiêu du lịch, cần phải ưu tiên cho việc khôi phục đoạn tuyến trục 2 để tiếp cận thác Liêng Nung. Tuy nhiên, tính an toàn của trục 2 hoàn toàn phụ thuộc vào việc kiểm soát ổn định vùng sườn dốc nằm giữa trục 1 và trục 2 vốn đang và sẽ sụt trượt mạnh. Với phạm vi trượt sườn rộng, sườn dốc tự nhiên khu vực thung lũng Liêng Nung có nhiều vết nứt đang tiếp tục phát triển đặc biệt là khi mùa mưa năm 2021 đang đến gần sẽ tác động mạnh vào các vùng trượt sườn xung quanh các trục 1 và trục 2. Để khắc phục sự cố công trình và tiếp tục đưa vào khai thác du lịch theo quy mô thiết kế ban đầu sẽ phải đầu tư chi phí rất lớn để ngăn không cho các vùng trượt sườn trên tiếp tục phát triển. Nếu vùng trượt sườn thượng lưu của trục 2 không được xử lý hoàn toàn thì an toàn khai thác của trục 2 không được đảm bảo dẫn tới việc khắc phục sự cố trên trục 1 sẽ không còn ý nghĩa vì không có lối tiếp cận với thác Liêng Nung.

Theo kiến nghị của Tư vấn kiểm định, trong giai đoạn trước mắt tạm dừng khai thác công trình và kịp thời xử lý, bịt kín vết nứt của các khối trượt sườn trên các đoạn trục 1 và trục 2. Đồng thời cần thực hiện quan trắc biến động của các khối trượt sườn để đưa ra các phương án điều chỉnh nhằm khai thác du lịch khu vực thác Liêng Nung đảm bảo an toàn và giữ được cảnh quan thiên nhiên khu vực.