(Xây dựng) - Với tốc độ phát triển như vũ bão, Thành phố Hồ Chí Minh đang dẫn đầu cả nước về số lượng, quy mô công trình xây dựng. Những công trình đã làm thay đổi diện mạo đô thị, nâng cao đời sống của người dân và ghi những dấu son quan trọng về kỹ thuật và tư duy của người lãnh đạo. Là người gắn bó với quá trình tái thiết và kiến thiết đô thị Thành phố Hồ Chí Minh từ khi thống nhất đất nước, KTS Nguyễn Hồ - Ủy viên Ban chấp hành Hội KTS Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ đôi điều ấn tượng của ông về những công trình ở Thành phố Hồ Chí Minh.

KTS Nguyễn Hồ - Ủy viên Ban chấp hành Hội KTS Thành phố Hồ Chí Minh.

PV: Ông là một trong những người may mắn được gắn bó và chứng kiến sự phát triển của Thành phố Hồ Chí Minh từ khi thống nhất đất nước, tới thời điểm này, nếu điểm những công trình xây dựng khiến ông ấn tượng thì đó là công trình gì?

KTS Nguyễn Hồ: Có rất nhiều công trình lớn mọc lên nhanh chóng ở Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng, những công trình để lại ấn tượng đối với tôi là: Khu chế xuất Tân Thuận và Khu công nghệ cao; Dự án cải tạo Kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè; Dự án cải tạo Kênh Tân Hoá - Lò Gốm; Dự án Khu đô thị Phú Mỹ Hưng và Dự án Đại lộ Võ Văn Kiệt.

PV: Thành phố Hồ Chí Minh đang nổi tiếng với những tòa nhà chọc trời, bề thế như những biểu tượng mới của thành phố, với những công trình giao thông hoành tráng dọc ngang, với những khu đô thị đẳng cấp quốc tế... Dường như những công trình mà ông ấn tượng lại không nằm trong số này, dường như nó khác biệt. Lý do là gì thưa ông?

KTS Nguyễn Hồ: Với tôi, các dự án xây dựng được coi là có giá trị khi đạt được các tiêu chí. Thứ nhất, các dự án đem lại các tiện ích cho số đông người dân, đặc biệt là những người dân ở vị trí bình thường trong xã hội. Thứ hai, chúng là cú hích có tác động góp phần thay đổi một cách rõ ràng theo hướng tích cực tập quán sinh sống của nhân dân thành phố. Thứ ba, chúng đóng góp vào việc hình thành bản sắc đô thị đặc thù của thành phố, trong tương lai có khả năng trở thành biểu tượng tinh thần trong lòng người dân thành phố nói riêng cũng như trên cả nước nói chung. Với 3 tiêu chí như vậy, với tôi nhân dân và chính quyền cách mạng đã tạo lập được các công trình đầy ấn tượng như trên.

PV: Đối với những công trình công nghiệp, thì từ năm 1990 trong điều kiện kinh tế nước ta bị bao vây, cấm vận, Khu chế xuất Tân Thuận đã được Thành uỷ Thành phố Hồ Chí Minh giao xây dựng để thu hút đầu tư nước ngoài, mở đầu cho chính sách thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam. Sau này, điều kiện kinh tế thay đổi, năm 2002, khu công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập. Khu công nghệ cao được kỳ vọng trở thành một thung lũng Silicon của khu vực và vươn tầm quốc tế. Ông có thể nói rõ hơn ấn tượng của ông về những công trình này.

KTS Nguyễn Hồ: Khu chế xuất Tân Thuận rộng hơn 300ha nằm ở phường Tân Thuận Đông, quận 7 là mô hình công nghiệp kiểu mẫu, là dự án Khu chế xuất đầu tiên trong cả nước, xuất phát từ sáng kiến của Thành phố Hồ Chí Minh. Dự án này đã góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố. Với những thành quả vượt trội trong nhiều lĩnh vực, từ thu hút đầu tư, đóng góp ngân sách, giải quyết việc làm, tăng cường năng lực xuất khẩu, tạo nguồn thu ngoại tệ cho đến thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa vùng ngoại thành.

Được cấp giấy phép đầu tư đầu tiên của cả nước vào ngày 24/9/1991, và đến nay, được đánh giá là khu chế xuất thành công nhất trong số 130 khu công nghiệp và khu chế xuất của cả nước. Nó không chỉ thu hút được vốn đầu tư trong và ngoài nước, mà còn giải quyết được việc làm cho người dân và du nhập kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý tiên tiến, tăng cường năng lực xuất khẩu và tạo nguồn thu ngoại tệ cho thành phố. Tới cuối năm 2021, khu chế xuất thu hút được 233 dự án đầu tư đến từ 25 quốc gia, tổng vốn đầu tư khoảng 2,1 tỷ USD, đang tạo công ăn việc làm cho khoảng 60.000 lao động.

Cùng với đó, khu công nghệ cao của Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã khởi xướng và thực hiện nhiều hình thái cấu trúc kinh tế hiện đại, đóng góp vào sự phát triển của thành phố. Với sự kết hợp giữa các doanh nghiệp, trường đại học, các trung tâm nghiên cứu và nhà nước, khu công nghệ cao đã tạo ra nhiều sản phẩm và dịch vụ có giá trị cao, giúp tăng thêm nguồn thu cho thành phố và cả nước. Khu công nghệ cao rộng khoảng 1.000 ha, đang tạo ra lực lượng sản xuất mới, tạo ra sản phẩm có hàm lượng chất xám, giá trị gia tăng cao, giá trị sản xuất đã vượt mức 20 tỷ USD năm 2020.

Tất cả những thành quả vượt trội này đã đưa Thành phố Hồ Chí Minh trở thành một trung tâm kinh tế và công nghiệp hàng đầu của Việt Nam, đồng thời cũng tạo ra những cơ hội và thách thức mới trong việc phát triển kinh tế và đô thị của thành phố.

Kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.

PV: Kinh tế phát triển thì đô thị, môi trường sống của con người cũng được chỉnh trang, thay đổi. Ngày nay, kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè dài khoảng 9km sẽ được ví như dòng Venice của Ý nếu được thành phố đầu tư tốt hơn nữa. Từ khi Khu chế xuất Tân Thuận được thành lập, kêu gọi đầu tư nước ngoài vào thành phố được đẩy mạnh, cũng là lúc hút khách quốc tế. Việc tồn tại một khu vực ô nhiễm, nhếch nhác trải dài cả chục cây số như ổ vi trùng khổng lồ hôi thối ở trung tâm quận 1 rất phản cảm, dù còn khó khăn, song Thành phố Hồ Chí Minh vẫn quyết tâm cải tạo. Trong mắt ông, những ấn tượng về công trình đó là gì?

KTS Nguyễn Hồ: Dự án có tên gọi là Dự án cải tạo Kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè. Xuất phát điểm là “cải tạo” nhưng nó mang lại kết quả hơn mong đợi vào thời điểm đó. Hai bên bờ đã được kè cứng bằng bê tông, bên cạnh có công viên cây xanh vườn hoa và đường hai chiều hai bên là Hoàng Sa và Trường Sa. Nước kênh thay màu từ đen kịt, sền sệt, hôi thối, cá không sống được chuyển sang màu trong xanh, không còn mùi hôi, cá sống tốt. Người dân thay vì tìm cách đi nơi khác thì nay lại chọn gắn bó nơi này vì không gian thoáng đãng, có thể tập thể dục, hít thở không khí trong lành, thư giãn uống cà phê ngắm kênh.

Dự án này đã mang đến nhiều tác động tích cực đối với Thành phố Hồ Chí Minh. Đối với giao thông, dự án đã giúp nâng cao năng lực giao thông trong khu vực nội thành, đồng thời giảm tắc đường và tăng khả năng kết nối với các tuyến đường khác. Về môi trường, dự án đã hỗ trợ việc thoát nước mưa, giảm tác động của triều cường và tái cấu trúc lại điều kiện sinh thái tại khu vực Sài Gòn, giúp cải thiện chất lượng môi trường sống cho người dân địa phương. Về kinh tế, dự án đã tạo cơ hội và động lực cho sự phát triển kinh tế, thu hút đầu tư xây dựng mới và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của thành phố. Về xã hội, dự án đã thay đổi cuộc sống theo hướng tích cực cho 1,2 triệu người dân sinh sống trong lưu vực của kênh, nâng cao chất lượng cuộc sống và tạo ra môi trường sống an toàn, xanh sạch đẹp cho người dân. Về cảnh quan đô thị, dự án đã cải thiện cảnh quan đô thị dọc bờ kênh, phục hồi và tôn tạo bản sắc đô thị đặc thù cho thành phố Hồ Chí Minh, tạo ra điểm nhấn cho phát triển đô thị bền vững của thành phố.

Tương tự, Dự án cải tạo kênh Tân Hoá – Lò Gốm, cũng đóng góp tích cực thay đổi cuộc sống của người dân thành phố khu vực phía Tây. Kênh Tân Hoá – Lò Gốm chảy qua bốn quận là quận 6, quận 11, quận Tân Bình, quận Tân Phú. Sau hơn 7 năm thành phố khánh thành dự án cải tạo, làm đường, diện mạo kênh đã khang trang, cây xanh thẳng tắp, mát rượi. Trước đây, kênh Tân Hoá – Lò Gốm là một trong những dòng kênh ô nhiễm nặng nề với hơn 1,2 triệu người dân chịu ảnh hưởng trực tiếp. Từ cầu Lò Gốm (quận 6) chạy ngược lên thượng nguồn về phía quận Tân Bình, Tân Phú dòng kênh nhỏ lại, bốc mùi hôi thối. Về mặt giao thông, sau khi cải tạo, dự án đã giúp cải thiện hệ thống giao thông của thành phố, đặc biệt là khu vực phía Tây, giảm ùn tắc giao thông và tăng khả năng kết nối với các tuyến đường chính khác.

Về mặt môi trường, việc tái tạo, bảo vệ môi trường, khắc phục tình trạng ô nhiễm nước và giảm thiểu rủi ro về ngập lụt đã giúp cải thiện chất lượng môi trường sống cho người dân địa phương. Về mặt kinh tế, kênh Tân Hoá - Lò Gốm là tuyến kênh quan trọng, vận chuyển hàng hóa và phục vụ cho nhu cầu sản xuất và kinh doanh của khu vực phía Tây thành phố, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế khu vực. Về mặt xã hội, cải tạo kênh Tân Hoá - Lò Gốm giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và tăng cường an ninh trật tự cho cộng đồng 1 triệu người dân sống trong lưu vực kênh, đồng thời tạo ra môi trường sống an toàn, xanh sạch đẹp cho người dân. Về cảnh quan đô thị, dự án đã tạo ra cảnh quan mới, xanh sạch đẹp, nâng cao giá trị thẩm mỹ và cải thiện cảnh quan đô thị, tạo điểm nhấn cho phát triển đô thị bền vững của Thành phố Hồ Chí Minh.

Khu đô thị Phú Mỹ Hưng.

PV: Cùng với việc chỉnh trang đô thị khu vực trung tâm, thì từ năm 1993, Thành phố Hồ Chí Minh đã bắt đầu xây dựng khu đô thị Phú Mỹ Hưng. Phú Mỹ Hưng, khu đô thị kiểu mẫu đầu tiên của cả nước, được xem là trung tâm Sài Gòn thứ 2. Khu đô thị rộng 2.600 ha được xây dựng từ một vùng đầm lầy ngoại ô. Ấn tượng của ông về công trình này là gì?

KTS Nguyễn Hồ: Dự án Khu đô thị Phú Mỹ Hưng là một trong những dự án phát triển đô thị quan trọng của Thành phố Hồ Chí Minh. Dự án này đã đem lại nhiều tác động tích cực đối với thành phố. Về giao thông, Khu đô thị Phú Mỹ Hưng đã giảm tắc đường và giúp nâng cao năng lực giao thông trong khu vực. Đặc biệt, việc kết nối với đại lộ Nguyễn Văn Linh đã giúp giảm thiểu ùn tắc giao thông trong khu vực. Về môi trường, khu đô thị này đã được xây dựng với quan tâm đến việc bảo vệ môi trường, bảo vệ các vùng xanh, tạo ra môi trường sống xanh sạch đẹp cho người dân.

Về kinh tế, dự án Phú Mỹ Hưng đã thu hút nhiều đầu tư và phát triển kinh tế khu vực. Nơi đây đã trở thành một trong những trung tâm kinh tế, tài chính và thương mại của thành phố. Về xã hội, Khu đô thị này đã cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân, cung cấp các tiện ích như trường học, bệnh viện, khu vui chơi giải trí, cửa hàng, quán cà phê, nhà hàng, tạo nên một môi trường sống hiện đại, tiện nghi và an toàn cho người dân. Về cảnh quan đô thị, dự án đã tạo ra một cảnh quan đô thị đẹp mắt với các công trình kiến trúc hiện đại, các công viên, hồ nước, tạo nên một không gian sống đẳng cấp và sang trọng.

PV: Để kết nối khu vực phía Đông và phía Tây thành phố, thúc đẩy phát triển kinh tế, năm 2005, Thành phố Hồ Chí Minh tiến hành xây dựng đại lộ Đông Tây, ngày nay được đổi tên thành đại lộ Võ Văn Kiệt – Mai Chí Thọ. Con đường dài 24 km, diện tích 1.500 ha, được đánh giá là con đường di sản “dài 300 năm” bởi nó chạy suốt chiều dài lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh, cũng là con đường đẹp nhất, hiện đại nhất thành phố. Xây dựng con đường, cũng đồng nghĩa với việc xây dựng không gian đô thị dọc trục đường theo hướng phát triển đô thị hiện đại, phát triển các cụm công trình nhà ở kết hợp chức năng thương mại, dịch vụ, phát huy tốt lợi thế giao thông, cải tạo không gian và cảnh quan môi trường đô thị. Ấn tượng cụ thể của ông về công trình này là gì?

KTS Nguyễn Hồ: Đại lộ Võ Văn Kiệt – Mai Chí Thọ đi qua 4 khu vực đô thị với những đặc thù riêng biệt. Đầu tiên là đô thị mới Thủ Thiêm nằm ở phía quận 2, kế đến là trung tâm hành chính văn phòng lâu đời nằm ở quận 1. Tiếp theo là trung tâm buôn bán, kinh doanh mang sắc thái người Hoa ở quận 5 và cuối cùng là vùng cảnh quan sông nước mang đậm dấu ấn "trên bến dưới thuyền" một thời nhộn nhịp kinh doanh sầm uất ở quận 6 và quận 8.

Đại Lộ Võ Văn Kiệt – Mai Chí Thọ.

Dự án quan trọng này của Thành phố Hồ Chí Minh được nhắc đến với nhiều giá trị vượt trội, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh và là một trong những dự án có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế của thành phố. Thứ nhất, nó tăng cường khả năng kết nối và giao thông. Dự án đã tạo ra một mạng lưới giao thông hoàn chỉnh và hiệu quả hơn, kết nối các khu vực khác nhau của thành phố với nhau, giúp di chuyển giữa các khu vực trở nên dễ dàng hơn. Điều này đã góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế của thành phố. Thứ hai, nó phát triển các khu vực kinh tế mới. Đại lộ Võ Văn Kiệt đã giúp phát triển các khu vực kinh tế mới và nâng cao chất lượng đô thị, tạo ra một môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp và các nhà đầu tư. Thứ ba, nó làm tăng giá trị bất động sản. Dự án đã tạo ra một cảnh quan đô thị đẹp mắt, làm tăng giá trị bất động sản trong khu vực và kích thích sự phát triển của các dự án bất động sản khác. Thứ tư, nó hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế. Dự án còn giúp tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, đẩy mạnh sự phát triển kinh tế của thành phố, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ và du lịch. Thứ năm, nó giúp tăng trưởng kinh tế. Dự án Đại lộ Võ Văn Kiệt được coi là một trong những dự án đóng vai trò quan trọng trong việc tăng trưởng kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh.

PV: Ở góc độ xã hội là vậy, còn cái nhìn của một kiến trúc sư thì sao?

KTS Nguyễn Hồ: Một bậc tiền nhân trước đây, với mong muốn Việt Nam có chỗ đứng vượt trội trên trường quốc tế, đã đưa ra lộ trình như sau: Bước đầu tiên là xác định vị trí dẫn đầu trong khu vực, bước tiếp theo là tiếp tục nỗ lực để đứng đầu châu lục và bước cuối cùng là đạt được vị trí dẫn đầu thế giới. Vì vậy, nếu chúng ta đóng cửa và chỉ so sánh với chính mình thì sẽ rất nguy hiểm. Một số công trình xây dựng mới mọc lên mà chúng ta đang thấy, chưa thể sánh ngang với các công trình ở khu vực và càng không thể so sánh với các công trình ở tầm vóc thế giới.

Để nền kiến trúc của chúng ta vươn xa, bản thân tôi đã rất nhiều lần đề nghị với các anh chị em có trách nhiệm trong Hội KTS, bên cạnh việc hoàn chỉnh các thủ tục hành chính cho KTS phù hợp với thông lệ quốc tế, thì các công trình của Việt Nam, rất cần phải có các cuộc thi Kiến trúc quốc tế. Anh em KTS trẻ của chúng ta sẽ được tiếp cận và so sánh mình với các đồng nghiệp bên ngoài đất nước, cũng như để thu hút được những hàm lượng chất xám cao của quốc tế vào phục vụ cho các nhu cầu kiến trúc của dân tộc ta.

PV: Nếu được trở lại 20 năm trước, ông muốn vẽ công trình gì cho thành phố?

KTS Nguyễn Hồ: Đã là kiến trúc sư, tôi cũng như mọi anh chị em đồng nghiệp khác ai ai cũng muốn đem kiến thức và khả năng ra để phục vụ cộng đồng, vì vậy công trình nào đem lại lợi ích chung, chúng tôi đều sẽ rất hãnh diện nếu được tham gia.

Theo tôi, 20 năm về trước đáng lẽ cộng đồng chúng ta đã phải thực hiện một công trình đem lại lợi ích chung cho Thành phố Hồ Chí Minh. Đó là dự án giao thông và cảnh quan dọc theo hai bên bờ sông Sài Gòn. Vì nếu được thực hiện, thì cùng với các dự án cải tạo nâng cấp hệ thống kênh rạch hiện hữu, sẽ tạo thành một hệ sinh thái hoàn chỉnh định hình nên bản sắc đô thị của Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là một dự án không riêng gì tôi mà bất kỳ ai là kiến trúc sư sinh sống là làm việc tại Thành phố Hồ Chí Minh thì đều mong muốn được tham gia.

PV: Cảm ơn ông về những chia sẻ này!